Οι δουλειές του μέλλοντος και η κυβερνοασφάλεια αποτελούν δύο μεγάλα ερωτηματικά που επηρεάζουν την καθημερινότητά μας, τη ζωή μας, κυρίως σήμερα εν μέσω πανδημίας… και οι ευρωπαϊκοί οργανισμοί που μελετούν και συμβουλεύουν για τα θέματα αυτά, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, τα κράτη μέλη, αλλά και τους εθνικούς φορείς, έχουν έδρα την Ελλάδα. Πρόκειται για το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ανάπτυξη της Επαγγελματικής Κατάρτισης (Cedefop) με έδρα τη Θεσσαλονίκη και τον Οργανισμός της ΕΕ για την Κυβερνοασφάλεια (ENISA) με έδρα την Αθήνα-Ηράκλειο.
Με αφορμή της Ημέρα της Ευρώπης, οι επικεφαλής των δύο οργανισμών, σε μία κοινή συνέντευξη, μιλούν στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για τον ρόλο και το έργο που επιτελούν, αλλά και για το πώς μπορούμε εμείς, ως Έλληνες και Ευρωπαίοι, να εκμεταλλευτούμε τις υπηρεσίες τους. Και από τη συνομιλία μας με τον εκτελεστικό διευθυντή του Cedefop, Γιούργκεν Ζίμπελ, μαθαίνουμε, μεταξύ άλλων, ποιες θα είναι οι δεξιότητες με τη μεγαλύτερη ζήτηση τα επόμενα χρόνια και ποιες ανάγκες δημιουργεί η πανδημία στην αγορά εργασίας, ενώ ο εκτελεστικός διευθυντής του ENISA, Γιούχαν Λεπασάαρ, μας ταξιδεύει στον όχι και τόσο αθώο κόσμο του διαδικτύου, παρουσιάζοντάς μας τις πρωτοβουλίες που αναλαμβάνονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την κυβερνοασφάλεια στην εποχή του 5G και όχι μόνο.
Και, τέλος, και οι δύο, και ο Γερμανός Γιούργκεν Ζίμπελ και ο Εσθονός Γιούχαν Λεπασάαρ, απαντούν στην ερώτηση εάν όντως νιώθουν «τυχεροί», που ζουν στην Ελλάδα και διοικούν έναν ευρωπαϊκό οργανισμό, μακριά από τις Βρυξέλλες…
Η κοινή συνέντευξη των Γιούργκεν Ζίμπελ και Γιούχαν Λεπασάαρ στο ΑΠΕ-ΜΠΕ και στον Χρυσόστομο Μπίκατζικ έχει ως εξής:
Ερ. Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά… τον ρόλο και τη δράση των δύο αυτών ευρωπαϊκών οργανισμών στη χάραξη της ευρωπαϊκής πολιτικής…
Γιούργκεν Ζίμπελ (Cedefop): Εμείς δεν χαράσσουμε πολιτική, αλλά παρέχουμε τα απαραίτητα στοιχεία για τη χάραξη πολιτικής και υπ’ αυτήν την έννοια, διαμορφώνουμε τις πολιτικές της ΕΕ. Στη δική μας περίπτωση, διαμορφώνουμε πολιτικές στους τομείς της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, των δεξιοτήτων και των προσόντων. Πώς το κάνουμε; Αναπτύσσουμε και διαχέουμε εξειδικευμένη γνώση, προσφέρουμε στοιχεία και υπηρεσίες χρήσιμες για τη χάραξη πολιτικής και διευκολύνουμε την ανταλλαγή γνώσης μεταξύ των εθνικών αρχών και παραγόντων και της Ένωσης. Όλα αυτά σε στενή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα κράτη-μέλη και τους κοινωνικούς εταίρους. Δείτε μας ως ερευνητικό ινστιτούτο, με εκδόσεις, συνέδρια, σεμινάρια, δια ζώσης και διαδικτυακά, εργαστήρια, διαδραστικά διαδικτυακά εργαλεία. Ακόμη, μεγάλες έρευνες, ανάλυση μαζικών δεδομένων (big data) και πρόβλεψη της ζήτησης για δεξιότητες. Όλα σε συνεργασία με Ευρωπαίους ειδικούς, με ανθρώπους της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης και με εκείνους που χαράσσουν την πολιτική.
Γιούχαν Λεπασάαρ (ENISA): Ο ρόλος του ENISA είναι να συμβάλει στην προσπάθεια της ΕΕ για ένα υψηλό επίπεδο κυβερνοασφάλειας σε όλα τα κράτη-μέλη. Με τις δραστηριότητές του ο Οργανισμός στοχεύει στο να συνεισφέρει στη χάραξη πολιτικής της ΕΕ στον τομέα της κυβερνοασφάλειας, να ενισχύει την εμπιστοσύνη στα ψηφιακά προϊόντα και τις ψηφιακές υπηρεσίες μέσω π.χ. της ανάπτυξης συστημάτων πιστοποίησης και σήμανσης. Μεταξύ των άλλων σημαντικών δραστηριοτήτων του ENISA, συμπεριλαμβάνονται η ανταλλαγή γνώσης, η ανάπτυξη ικανοτήτων και η ευαισθητοποίηση. Ουσιαστικά, ο Οργανισμός σκοπεύει στη θωράκιση των ψηφιακών υποδομών της ΕΕ και στην ψηφιακή ασφάλεια των πολιτών της.
Ερ. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι ερευνάτε και συγκεκριμενοποιείτε κανονισμούς, οι οποίοι αργότερα αποφασίζονται από την ΕΕ ή/και από τις εθνικές κυβερνήσεις;
Γιούργκεν Ζίμπελ (Cedefop): Συνεισφέρουμε σε όλα τα στάδια κάποιας πολιτικής. Ως επί το πλείστον, με τη μορφή επιστημονικών στοιχείων, από την αρχική σύλληψη έως την τελική διατύπωση, μέχρι την υποστήριξη της εφαρμογής της πολιτικής, την παρακολούθηση της εφαρμογής και την αξιολόγηση. Σας δίνω ένα παράδειγμα: Πέρυσι, που ήταν μία χρονιά κρίσιμη για τις πολιτικές που αφορούν την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση και τα προσόντα, υποστηρίξαμε την Κομισιόν με υλικό που συνέβαλε στην αναθεώρηση του λεγόμενου Ευρωπαϊκού Θεματολογίου Δεξιοτήτων (European Skills Agenda) και στην έκδοση της πρώτης στην ιστορία Σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση. Από κοινού με μία από τις «αδελφές» υπηρεσίες, το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (ETF), εκδώσαμε έγγραφο εργασίας και διοργανώσαμε υψηλού επιπέδου συνέδριο για να αναλύσουμε τις τάσεις και τις ανάγκες της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης τη δεκαετία που ακολουθεί. Βοηθήσαμε, επίσης, την κροατική και τη γερμανική Προεδρία της ΕΕ να επεξεργασθούν το κείμενο που εκδόθηκε ως Διακήρυξη του Όσναμπρουκ, ένα έγγραφο που θέτει συγκεκριμένους μεσοπρόθεσμους στόχους για τα κράτη-μέλη στον κλάδο της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, έως το 2025.
Γιούχαν Λεπασάαρ (ENISA): Πρακτικά, δουλειά του ENISA είναι να παρέχει συμβουλές και βοήθεια στις εθνικές και περιφερειακές αρχές, καθώς και σε άλλους θεσμούς της ΕΕ, σε ένα πλήθος ζητημάτων, όπως η ψηφιακή ασφάλεια των ενεργειακών δικτύων, της ναυσιπλοΐας και των νοσοκομείων. Οι εισηγήσεις αυτές μπορεί να αφορούν προδιαγραφές κυβερνοασφάλειας στις προκηρύξεις για συμβάσεις ηλεκτρονικών προϊόντων και υπηρεσιών υγείας, την προώθηση αξιόπιστων λύσεων, συμβουλευτικές υπηρεσίες και υποστήριξη για την εφαρμογή πολιτικής ανά κλάδο, όπως π.χ. η εργαλειοθήκη ασφαλείας για το 5G. Η αποστολή του Οργανισμού ορίζεται από την Πράξη για την Κυβερνοασφάλεια της ΕΕ του 2019. Εκεί προβλέπονται ως καθήκοντα, μεταξύ άλλων, και η επιχειρησιακή συνεργασία και η ανάπτυξη ικανοτήτων, που υπηρετούν τον τελικό σκοπό της ενίσχυσης της ετοιμότητας έναντι απειλών κυβερνοασφάλειας και της δυνατότητας απόκρισης σε αυτές.
Η πανδημία, οι δουλειές του μέλλοντος και η ασφάλεια έναντι των κυβερνοαπειλών
Ερ. Η πανδημία έχει, ήδη, επιφέρει αιφνίδιες και απρόσμενες αλλαγές στο χώρο της εργασίας και στην κυβερνοασφάλεια. Ποιες είναι οι κύριες προκλήσεις, πάνω στις οποίες καλείστε να προσφέρετε την εξειδίκευσή σας;
Γιούργκεν Ζίμπελ (Cedefop): Στο Cedefop καταγράφουμε τις μακροπρόθεσμες τάσεις που διαμορφώνουν και αναδιαμορφώνουν την αγορά και τον κόσμο της εργασίας, τάσεις όπως ο αυτοματισμός της εργασίας, η πορεία προς την πράσινη οικονομία, οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της πανδημίας του κορονοϊού, και βέβαια και τις συνέπειες αυτών των τάσεων. Πρόσφατα ολοκληρώσαμε μία μελέτη διαφόρων σεναρίων που αφορούν αυτές τις τάσεις και βγάλαμε τα εξής βασικά συμπεράσματα:
* Η πανδημία φαίνεται πως, αντί να μεταβάλλει συνολικά τους όρους του παιχνιδιού, επιταχύνει και ενισχύει τις υπάρχουσες μακροπρόθεσμες τάσεις: την αυξανόμενη σημασία του κλάδου των υπηρεσιών, την όλο και μεγαλύτερη ψηφιοποίηση και την κλιμακούμενη πόλωση της αγοράς εργασίας με την ενίσχυση των θέσεων που απαιτούν υψηλές δεξιότητες. Και αυτές τις υψηλές δεξιότητες καλείται να τις αποκτήσει ένα γηράσκον εργατικό δυναμικό.
* Πριν από την πανδημία και παρά τις τεχνολογικές προόδους, είχαμε παρατηρήσει στην αγορά εργασίας σημαντική ζήτηση για αντικατάσταση προσωπικού, δηλαδή αντικατάσταση προσωπικού που βγαίνει στη σύνταξη από ανθρώπους της γενιάς των baby boomers. H covid-19 επιτάχυνε τον αυτοματισμό της εργασίας, με αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι άνθρωποι, που συνταξιοδοτούνται, να αντικαθίστανται από μηχανές. Η τάση αυτή θα έχει επιπτώσεις ως επί το πλείστον σε ανθρώπους με χαμηλά ή μεσαία προσόντα.
Ως εκ τούτου, οι πολιτικές που αφορούν τις δεξιότητες πρέπει να σχεδιασθούν με μία διττή φιλοδοξία: Αφενός να επιτρέψουν σε εργαζόμενους με υψηλό επίπεδο δεξιοτήτων να παρακολουθήσουν τις μελλοντικές εξελίξεις στο χώρο της εργασίας και αφετέρου να βοηθήσουν όσους απασχολούνται σε θέσεις εργασίας που αυτοματοποιούνται, να κάνουν τη μετάβαση σε δουλειές με καλύτερες, και σε πολλές περιπτώσεις πιο πράσινες, προοπτικές.
Γιούχαν Λεπασάαρ (ENISA): Το 2020 ζήσαμε έναν πρωτοφανή ψηφιακό μετασχηματισμό που ήλθε ως αποτέλεσμα της πανδημίας covid-19. Ταυτόχρονα, κακόβουλοι παράγοντες κατάφεραν να προσαρμόσουν με ταχύτητα τις τακτικές των επιθέσεών τους, ώστε να εκμεταλλευθούν αυτήν τη νέα πραγματικότητα. O ENISA εξέδωσε σειρά προτάσεων με στόχο να βοηθήσει τους πολίτες και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις να μειώσουν τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν μέσα από τη λήψη ορισμένων βασικών μέτρων ασφαλείας. O ENISA, όμως, δεν βοηθά μόνον στην ανάπτυξη δυνατοτήτων άμεσης απόκρισης σε έκτακτες περιστάσεις, όπως η πανδημία του covid-19. Επιπρόσθετα, υποστηρίζει τη δημιουργία μηχανισμών σε εθνικό επίπεδο για την αντιμετώπιση περιστατικών και για τη διαχείριση κρίσεων που αφορούν την ψηφιακή ασφάλεια εκ των προτέρων, πριν από την εκδήλωση της απειλής. Ακόμη, ο Οργανισμός έχει δράση στον τομέα της εκπαίδευσης και της ευαισθητοποίησης για την προαγωγή της κυβερνοασφάλειας. Π.χ., ο Ευρωπαϊκός Μήνας Κυβερνοασφάλειας είναι η εκστρατεία ευαισθητοποίησης της ΕΕ που διοργανώνεται κάθε χρόνο τον Οκτώβριο, η οποία σκοπεύει στο να ενημερώνει για την κυβερνοασφάλεια και τις βέλτιστες πρακτικές τους πολίτες και τους οργανισμούς της ΕΕ. Η γνώση και οι δράσεις που συγκεντρώνει και συνεισφέρει ο Οργανισμός συμβάλλουν στο στρατηγικό στόχο της ανάπτυξης εκ μέρους των κρατών- μελών της ΕΕ δυνατοτήτων ευέλικτης και ταχείας απόκρισης στις ψηφιακές προκλήσεις.
Οι τρεις αλλαγές στις δεξιότητες, που ζητά η αγορά εργασίας, εξαιτίας της πανδημίας
Ερ. : Κύριε Ζίμπελ, να μείνουμε στις νέες απαιτήσεις δεξιοτήτων και στην αναμόρφωση της αγοράς εργασίας. Μπορείτε, με τα έως τώρα δεδομένα, να μας προειδοποιήσετε προς ποια κατεύθυνση βαδίζουμε;
Γιούργκεν Ζίμπελ (Cedefop): Μέσω της έρευνάς μας έχουμε αποκτήσει αντίληψη του πώς αλλάζουν εκ των ένδον οι θέσεις εργασίας και πώς, σε κάποιο βαθμό, η πανδημία επιταχύνει τις αλλαγές. Το Cedefop έχει αναπτύξει μαζί με τη Eurostat ένα σύστημα, το Skills OVATE (το ευρωπαϊκό εργαλείο ανάλυσης διαδικτυακών αγγελιών εργασίας), μέσω του οποίου μπορούμε να παρακολουθούμε και να αναλύουμε τις αγγελίες ζήτησης εργαζομένων στο διαδίκτυο και να καταγράφουμε τις αλλαγές σε πραγματικό χρόνο. Το 2020, σε σύγκριση με το 2019, διαπιστώσαμε τρεις σημαντικές αλλαγές στις δεξιότητες που ζητά η αγορά εργασίας: Η πρώτη, και πλέον εμφανής, αφορά τις ψηφιακές δεξιότητες, συγκεκριμένα σε σχέση με επιχειρησιακά υπολογιστικά συστήματα και εφαρμογές, ανάπτυξη λογισμικού και διαδικτυακών εφαρμογών, ανάλυση δεδομένων και την κυβερνοασφάλεια, για την οποία, βέβαια, περισσότερα θα σας πει ο Γιούχαν. Πολλές από αυτές τις δεξιότητες ζητούνται όχι μόνον από ειδικούς των ηλεκτρονικών υπολογιστών, αλλά και σε άλλα επαγγέλματα. Η δεύτερη αλλαγή, που καταγράψαμε, σχετίζεται με τον τομέα των πωλήσεων και του μάρκετινγκ, καθώς επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σημαντικές επιπτώσεις από την πανδημία αναζητούν όλο και περισσότερο προσωπικό που θα τις βοηθήσει να αναπτύξουν ή να επεκτείνουν τα ηλεκτρονικά τους καταστήματα και τη στρατηγική ψηφιακών πωλήσεων. Πρόκειται για ένα δείγμα επανασχεδιασμού επιχειρηματικών μοντέλων. Τέλος, από την ανάλυση των διαδικτυακών αγγελιών προσφοράς εργασίας διαπιστώνουμε και μία άνοδο στη ζήτηση μηχανικών, αρχιτεκτόνων και όσων ασχολούνται με τις κατασκευές. Το γεγονός αυτό αντανακλά την αυξανόμενη σημασία δεξιοτήτων που απαιτούνται προκειμένου η παραγωγή και η παροχή υπηρεσιών να πάψουν να είναι ευάλωτες στον κορονοϊό.
Ερ.: Για ποιους έχουν σχεδιαστεί τα εργαλεία του Cedefop; Πώς μπορούν αυτά να βοηθήσουν στην προσαρμογή της Ευρώπης στις μελλοντικές απαιτήσεις, βοηθώντας και στη βέλτιστη χρήση των κονδυλίων του NextGen;
Γιούργκεν Ζίμπελ (Cedefop): Η έρευνά μας και τα εργαλεία μας είναι κυρίως σχεδιασμένα για χρήση από τους ανθρώπους που χαράσσουν πολιτική σε επίπεδο ΕΕ και σε εθνικό επίπεδο, τους οργανισμούς που ασχολούνται με την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση και εκείνους που την παρέχουν, τους κοινωνικούς εταίρους και τους ειδικούς. Τα εργαλεία και η γνώση που παράγουμε επιτρέπουν να εξετάζει κανείς τις συνέπειες των μετασχηματισμών της Ευρώπης για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση και τις δεξιότητες. Πρόσφατα, στρέψαμε την προσοχή μας περισσότερο στην πράσινη μετάβαση. Μπορούμε έτσι να αντιληφθούμε τι θα σημαίνει η υλοποίηση των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας για την απασχόληση σε διάφορους κλάδους και για τις απαιτήσεις σε δεξιότητες από το εργατικό δυναμικό και κάθε εργαζόμενο. Δεν εξετάζουμε μόνον πώς πρέπει να κινηθούμε στο μέλλον σε τεχνικό και οικονομικό επίπεδο, αλλά και σε κοινωνικό: με άλλα λόγια, πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι ομάδες που βρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση θα έχουν πρόσβαση σε ευκαιρίες ανάπτυξης δεξιοτήτων και της επαγγελματικής σταδιοδρομίας τους, όπως απαιτείται προκειμένου να τα καταφέρουν στο μελλοντικό κόσμο της εργασίας.
Ερ.: Οι νέοι, στην Ελλάδα και παντού, νιώθουν αβεβαιότητα για τον εργασιακό τους μέλλον. Πώς μπορεί να τους βοηθήσει το Cedefop;
Γιούργκεν Ζίμπελ (Cedefop): Δεν μπορούμε να τους προσφέρουμε πάντοτε άμεση βοήθεια. Ωστόσο, η δουλειά μας εξοπλίζει εκείνους που χαράσσουν πολιτική για να μπορούν να προσαρμόζουν την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση και να ορίζουν τις κατάλληλες πολιτικές για τις δεξιότητες, ώστε να αποκτούν οι νέοι άνθρωποι αυτό που λέμε απασχολησιμότητα, με απλά λόγια τη δυνατότητα να βρίσκουν δουλειές. Πρόκειται για κρίσιμο στοιχείο. Σπανίως οι πολιτικές μπορεί να αντιγραφούν από μία χώρα σε μία άλλη, έτσι, χωρίς αξιόπιστα στοιχεία, δεν μπορούμε να μαθαίνουμε από τις επιτυχίες και τα λάθη. Γινόμαστε όλο και καλύτεροι στην κατανόηση των αναδυόμενων τάσεων στην αγορά εργασίας και στη ζήτηση δεξιοτήτων και προσπαθούμε να φτάνουν τέτοιες πληροφορίες στους νέους ανθρώπους και σε όσους αναζητούν νέα καριέρα. Συνεργαζόμασθε με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκειμένου τα στοιχεία που διαθέτουμε σε πραγματικό χρόνο από την αγορά εργασίας να εισάγονται στην πλατφόρμα του Europass. Τα επόμενα χρόνια θα εργασθούμε προκειμένου να αναπτύξουμε ένα νέας γενιάς σύστημα καταγραφής και εκτίμησης της ζήτησης δεξιοτήτων, ένα σύστημα που θα είναι πιο στοχευμένο, καλύτερα προσαρμοσμένο στις ανάγκες των χρηστών και περισσότερο εστιασμένο στις μεταβάσεις της αγοράς εργασίας και της οικονομίας. Η βασική ιδέα είναι να μην δίνουμε μόνον την εικόνα για τη ζήτηση εργασίας, αλλά να πάμε ένα βήμα παραπέρα, να προσφέρουμε στοιχεία σχετικά με το πώς οι εργαζόμενοι μπορούν να ανταποκριθούν στις διαφαινόμενες ανάγκες, ποιες είναι οι σχετικές δεξιότητες που ήδη διαθέτουν και που χρειάζεται να αποκτήσουν και πού βρίσκονται καλές ευκαιρίες για εκπαίδευση και κατάρτιση.
«Η συντονισμένη προσέγγιση της ΕΕ στο ζήτημα της κυβερνοασφάλειας αποτελεί ουσιώδες πλεονέκτημα και θεωρείται παγκόσμιο σημείο αναφοράς»
Ερ.: Κύριε Λεπασάαρ, ένα από τα πιο εμφανή αποτελέσματα που είχε η πανδημία στις κοινωνίες μας είναι ότι έφερε στο επίκεντρο της ζωής μας το Διαδίκτυο. Πόσο ασφαλείς μπορούμε να αισθανόμαστε -στη συνεχώς αυξανόμενη διαδικτυακή αλληλεπίδραση- για τα προσωπικά μας δεδομένα -και προσφάτως για τα δεδομένα που αφορούν την υγεία μας- και για τη διαχείριση αυτών στο νέο κόσμο των «cloud» και «big data»;
Γιούχαν Λεπασάαρ (ENISA): Η πανδημία του Covid-19 αποκάλυψε το εύρος της εξάρτησής μας από ψηφιακά προϊόντα και υπηρεσίες. Σε όλους τους τομείς κοινωνικής δραστηριότητας, αυξάνεται η ανάπτυξη ψηφιακών λύσεων και η προσφυγή σε αυτές, καθώς είναι ο μόνος τρόπος να διασφαλισθεί η επιχειρηματική συνέχεια και να μπορούν οι πολίτες να εργάζονται ή τα παιδιά και οι σπουδαστές να συνεχίζουν τις σπουδές τους. Η κατάσταση που διαμορφώθηκε κατέδειξε ότι συνολικά η ψηφιακή υποδομή και οικονομία της Ευρώπης εξαρτώνται από την ελεύθερη και ασφαλή πρόσβαση στο διαδίκτυο. Γι’ αυτούς τους λόγους, η ΕΕ και τα κράτη- μέλη της χρειάζονται την τεχνογνωσία και την ευελιξία ενός άρτια στελεχωμένου Οργανισμού όπως ο ENISA, που είναι σε θέση να αναπτύσσει τις συνέργειες που απαιτούνται ώστε να αντιμετωπισθούν οι σημερινές προκλήσεις. Δεν είναι ρεαλιστικό να ισχυρισθεί κανείς ότι μπορούμε ποτέ να είμαστε 100% διαδικτυακά ασφαλείς. Δυστυχώς, καθώς οι τεχνολογίες αναπτύσσονται με ταχείς ρυθμούς, αποκαλύπτονται ευάλωτα σημεία και εξελίσσονται νέες απειλές. Μία από τις προτεραιότητες του ENISA είναι να βοηθήσει τον κλάδο της υγείας στην ΕΕ να βελτιώσει την ικανότητά του να προστατεύει ευαίσθητα δεδομένα, όπως είναι οι ιατρικοί φάκελοι των ασθενών. Για τον σκοπό αυτό, ο Οργανισμός εξέδωσε μία σειρά από οδηγίες και εργαλεία που απευθύνονται στις εθνικές αρχές και αφορούν την ασφάλεια του υπολογιστικού νέφους (cloud) σε σχέση με τις υπηρεσίες υγείας. Πρόκειται για μία συντονισμένη προσπάθεια που είναι απαραίτητο να είναι συνεκτική και διαρκής και σε εθνικό επίπεδο.
Ερ.: Η ΕΕ έχει διακηρύξει την «ψηφιακή δεκαετία». Ωστόσο, υπάρχουν πολλά ζητήματα, τα οποία, δικαιολογημένα ή αδικαιολογήτως, ανησυχούν τους πολίτες. Για παράδειγμα, τι έχει κάνει ο ENISA για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο στην εποχή του 5G, η οποία έχει ήδη ξεκινήσει;
Γιούχαν Λεπασάαρ (ENISA): Η ανάπτυξη δικτύων 5G αναμένεται να ανοίξει το δρόμο για νέα προϊόντα και υπηρεσίες στους τομείς της ηλεκτρονικής παροχής υπηρεσιών υγείας, των «έξυπνων» ενεργειακών δικτύων, των εργοστασίων, των Μέσων Ενημέρωσης και της ψυχαγωγίας και της εν γένει κινητικότητας. Θα έχουμε διασυνδεδεμένα δισεκατομμύρια αντικείμενα και συστήματα, ορισμένα εκ των οποίων θα περιέχουν ευαίσθητες πληροφορίες. Γι’ αυτό είναι πρωταρχικής σημασίας να διασφαλίσουμε την κυβερνοασφάλεια και την ανθεκτικότητα των δικτύων 5G. Προκειμένου να αντιμετωπίσουμε τους κινδύνους που απορρέουν από αυτό το νέο περιβάλλον συνδεσιμότητας, η ΕΕ δημιούργησε μία εργαλειοθήκη που περιέχει σειρά μέτρων για την αποτελεσματική αντιμετώπιση κινδύνων και για την ασφαλή ανάπτυξη των δικτύων 5G σε όλη την Ευρώπη. Η εργαλειοθήκη αυτή περιέχει λεπτομερές σχέδιο αντιμετώπισης κινδύνων, ενώ περιλαμβάνει και προτάσεις για μία σειρά από στρατηγικά και τεχνικά μέτρα.
Η εργαλειοθήκη αυτή προέκυψε από μία συντονισμένη εκτίμηση κινδύνων της ΕΕ και στόχο έχει να ενισχύσει τις απαιτήσεις ασφαλείας για τους διαχειριστές δικτύων κινητής τηλεφωνίας, να αξιολογεί τους προμηθευτές με βάση τους κινδύνους και να διασφαλίσει ότι κάθε διαχειριστής δικτύου κινητής τηλεφωνίας εργάζεται με βάση μία κατάλληλη πολιτική που προβλέπει πολλούς προμηθευτές, ώστε να αποφεύγεται η εξάρτηση από έναν μοναδικό προμηθευτή ή από προμηθευτές που χαρακτηρίζονται υψηλού κινδύνου. Ο ENISA βοηθά την ΕΕ και τα κράτη-μέλη, διευκολύνοντας τον απαραίτητο συντονισμό για την υλοποίηση της εργαλειοθήκης, αλλά και με την εφαρμογή ενιαίων προτύπων, προκειμένου να επιτυγχάνονται οι στόχοι που έχει θέσει η ΕΕ σε θέματα ασφαλείας. Φέτος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε από τον ENISA να καταρτίσει ένα νέο πρότυπο πιστοποίησης κυβερνοασφάλειας για το 5G. Πρόκειται για ένα επιπλέον βήμα για περαιτέρω βελτίωση της κυβερνοασφάλειας των δικτύων 5G. Η συντονισμένη προσέγγιση της ΕΕ στο ζήτημα της κυβερνοασφάλειας αποτελεί ουσιώδες πλεονέκτημα στο πεδίο αυτό και θεωρείται παγκόσμιο σημείο αναφοράς.
Ερ.: Μήπως, τελικά, στον σημερινό ψηφιακό κόσμο, έχουμε ήδη χάσει την ιδιωτικότητά μας, και απλώς δεν το έχουμε ακόμη αποδεχθεί και παραδεχθεί;
Γιούχαν Λεπασάαρ (ENISA) : Η κυβερνοασφάλεια και η προστασία της προσωπικής ζωής είναι οι δύο πλευρές του ιδίου νομίσματος. Η Οδηγία για την Προστασία Ιδιωτικής Ζωής στις Ηλεκτρονικές Επικοινωνίες (ePrivacy) και ο Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων, γνωστός και ως GDPR, υπάρχουν για να διασφαλίζουν την ψηφιακή ιδιωτική ζωή των πολιτών της ΕΕ. Επιπλέον, όπως ο ENISA εργάζεται για την προαγωγή της ασφάλειας ήδη από το σχεδιασμό και εξ ορισμού, ο Οργανισμός έχει δραστηριότητα και στο πεδίο των τεχνολογιών προστασίας της ιδιωτικής ζωής ακολουθώντας την ίδια προσέγγιση. H ιδιωτικότητα και η προστασία δεδομένων εξ ορισμού προϋποθέτει τεχνολογικά και οργανωτικά στοιχεία που έχουν στόχο την υλοποίηση της προστασίας αυτής καθώς και αρχών προστασίας δεδομένων σε συστήματα και υπηρεσίες. Τέτοιου είδους λύσεις περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, ελαχιστοποίηση δεδομένων, κρυπτογράφηση και την πιθανή χρήση ψευδωνύμων.
Ερ.: Και μία τελευταία ερώτηση και στους δύο: Θα θεωρούσατε τον εαυτό σας τυχερό ή «απομονωμένο», καθώς διοικείται ο καθένας έναν ευρωπαϊκό οργανισμό με έδρα την Ελλάδα, μακριά από το «κέντρο της Ευρώπης», τις Βρυξέλλες; Και τι πιστεύετε ότι προσφέρει ο Οργανισμός σας στην Ελλάδα;
Γιούργκεν Ζίμπελ (Cedefop): Τυχερός! Στην Ελλάδα είμαστε. Η χώρα, η κληρονομιά της, ο πολιτισμός, τα τοπία, οι πόλεις, ο τρόπος ζωής, το κλίμα, το φαγητό, η ποιότητα ζωής, είναι όλα φανταστικά. Μπορεί όντως να είμαστε μακριά από τις Βρυξέλλες, αλλά αυτό είναι σκόπιμο. Μπορεί να πετύχει κανείς οικονομίες κλίμακος και συνέργειες αν μαζέψει τα πάντα στις Βρυξέλλες, ωστόσο κάτι τέτοιο θα απομάκρυνε ακόμη περισσότερο τη διοίκηση της ΕΕ από τους πολίτες. Στην Ευρώπη, αλλά και στα κράτη-μέλη και σε επίπεδο περιφέρειας, είναι θετικό να υπάρχουν ισχυρές κεντρικές υπηρεσίες. Αυτό, όμως, δεν θα είχε καμία αξία αν δεν υπάρχει τίποτε επί τόπου, κοντά στον «πελάτη». Είναι βέβαιο ότι από την παρουσία μας στην Ελλάδα αντλούμε μεγάλα ευεργετήματα, αλλά πιστεύω πως και η Ελλάδα κερδίζει από την παρουσία μας εδώ. Πρώτα απ’ όλα, με τη δημιουργία θέσεων εργασίας, με ενδιαφέρον και απαιτήσεις, τόσο μέσα στο Cedefop όσο και έμμεσα στους τοπικούς προμηθευτές και παρόχους υπηρεσιών μας. Ακόμη, με τα συνέδρια και τις συναντήσεις που διοργανώνουμε προσελκύουμε επισκέπτες στη χώρα, οι οποίοι έρχονται για δουλειά, αλλά παραμένουν για κάποιο διάστημα και ως τουρίστες. Το κυριότερο όμως είναι ότι βάζουμε την ΕΕ στο χάρτη της Ελλάδας, δείχνοντας σε όλους ότι η Ένωση εν μέρει διοικείται και από τη χώρα όπου γεννήθηκε ο πολιτισμός της Ευρώπης.
Υπάρχουν όμως και συγκεκριμένα εθνικής εμβέλειας έργα που εκτελούμε από κοινού με τις ελληνικές αρχές. Επί παραδείγματι, συμβάλαμε στην ανάπτυξη ενός μηχανισμού έγκαιρης προειδοποίησης για τις τάσεις της ελληνικής αγοράς εργασίας και ενός εθνικού πλαισίου προσόντων, ενώ έχουμε επεξεργασθεί ένα σύνολο προτάσεων για το θεσμό της μαθητείας στην Ελλάδα και συμμετέχουμε στην κεντρική επιστημονική επιτροπή της χώρας για το σχεδιασμό και υλοποίηση πολιτικών για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση. Ακόμη, συνεργαζόμασθε με εκπαιδευτικούς οργανισμούς και το Δήμο Θεσσαλονίκης και μέσα από εκδηλώσεις και επισκέψεις προσφέρουμε σε μαθητές και δασκάλους ενημέρωση για τον επαγγελματικό προσανατολισμό, την εκπαίδευση και την κατάρτιση.
Γιούχαν Λεπασάαρ (ENISA): Τόσο το Cedefop όσο και o ENISA ανήκουν στην ομάδα των αποκεντρωμένων ευρωπαϊκών υπηρεσιών, άρα εδρεύουν σε διάφορα κράτη- μέλη. Οι υπηρεσίες αυτές παίζουν έναν σημαντικό ρόλο στην ΕΕ, δεδομένου πως συμβάλλουν στο να γίνεται η ΕΕ πιο ανταγωνιστική, έναν τόπος καλύτερος για όσους ζουν και εργάζονται εκεί. Έτσι υπηρετούν το συμφέρον συνολικά των κατοίκων της ΕΕ.
Η έδρα κάθε υπηρεσίας ορίζεται με κοινή συμφωνία των αντιπροσώπων των κρατών – μελών σε επίπεδο αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων ή από το Συμβούλιο.
Είναι ουσιαστικής σημασίας το έργο της ΕΕ να είναι εμφανές στα κράτη- μέλη, ώστε να συμβάλλει στη διάδοση των αξιών της ΕΕ και να προωθεί τις πρωτοβουλίες που έχουν στόχο να υπηρετούν τους πολίτες της ΕΕ. Στον ENISA έχουμε πάντοτε κατά νου αυτήν τη διάσταση της παρουσίας μας στην Ελλάδα. Ο εορτασμός της Ημέρας της Ευρώπης, στις 9 Μαΐου, είναι παράδειγμα του πώς η Υπηρεσία αξιοποιεί τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται προκειμένου να έλθει σε επαφή με τους πολίτες σε τοπικό επίπεδο, μέσα από ενημερωτικές πρωτοβουλίες που παρουσιάζουν τη δουλειά μας.
Πηγή και Κολάζ φωτογραφιών των δύο επικεφαλής / ΑΠΕ-ΜΠΕ
