Σε καίρια ερωτήματα της Δημοτικής Ραδιοφωνίας Τρίπολης 91,5 σχετικά με:
– Την εικόνα του καιρού στην Τρίπολη,
– Τις μετεωρολογικές συνθήκες στην Ελλάδα,
– Τα μετεωρολογικά μοντέλα και
– Την μετεωρολογία ως επιστήμη γενικότερα,
απάντησε ο γνωστός μετεωρολόγος-μαθηματικός και πρώην Διευθυντής του Εθνικού Μετεωρολογικού Κέντρου της ΕΜΥ, Δημήτρης Ζιακόπουλος, αποδεχόμενος την πρόσκληση του σταθμού μας.
Εμείς, σας παρουσιάζουμε αυτή την πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη, ευχαριστώντας για ακόμα μία φορά τον κ. Ζιακόπουλο, για την άμεση ανταπόκρισή του…
Θεωρείτε ότι η Τρίπολη είναι μέσα στις πιο ψυχρές πόλεις της Ελλάδας δεδομένου του γεγονότος ότι πολλές φορές το χειμώνα η θερμοκρασία σημειώνει πτώσεις «ρεκόρ»; Σε ποια θέση κατατάσσετε την πόλη μας;
Απάντηση: Η γεωγραφική θέση της ιστορικής και όμορφης Τρίπολης (μακριά από τη θάλασσα, οροπέδιο) είναι τέτοια που καθιστά το κλίμα της ηπειρωτικό με ψυχρούς χειμώνες (όχι βέβαια τόσο ψυχρούς όσο σε περιοχές της κεντρικής και της βόρειας χώρας με ανάλογη γεωγραφική θέση) και ζεστά καλοκαίρια. Και στις δύο εποχές παρατηρείται συχνά μεγάλο ημερήσιο θερμομετρικό εύρος, δηλαδή μεγάλη διαφορά μεταξύ της μέγιστης και της ελάχιστης τιμής της θερμοκρασίας του εικοσιτετραώρου. Το μεγάλο εύρος οφείλεται περισσότερο στην πτώση της θερμοκρασίας τη νύχτα λόγω ακτινοβολίας, όταν ο ουρανός είναι ανέφελος και επικρατεί άπνοια. Οι πιο χαμηλές ελάχιστες θερμοκρασίες παρατηρούνται, όταν, πέρα από την ξαστεριά και την άπνοια, το έδαφος είναι χιονοσκεπές. Στην Τρίπολη η χαμηλότερη θερμοκρασία των τελευταίων 60 ετών σημειώθηκε στις 9-1-1966, οπότε ο υδράργυρος έπεσε στους μείον 17 βαθμοί Κελσίου. Τα αντίστοιχα ρεκόρ στη Θεσσαλία είναι οι μείον 21 βαθμοί και στη βόρεια Ελλάδα ακόμα χαμηλότερα. Το εθνικό ρεκόρ κατέχει η Πτολεμαΐδα με τους μείον 27,8 βαθμοί της 27ης Ιανουαρίου 1963.
Πιστεύετε ότι τα τελευταία χρόνια έχει επέλθει αλλαγή των μετεωρολογικών συνθηκών στην Ελλάδα με την εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινόμενων και έντονων χιονοπτώσεων; Ποια η γνώμη σας;
Απάντηση: Τα πλανητικής κλίμακας ατμοσφαιρικά κύματα που καθορίζουν τον καιρό διαμορφώνονται και εξελίσσονται πλέον σε περιβάλλον κατά 0,8 βαθμούς θερμότερο από εκείνο των αρχών του 20ού αιώνα. Οι αλλαγές λοιπόν του καιρού και του κλίματος είναι δεδομένες, ανεξάρτητα αν δεν γνωρίζουμε ακριβώς τον τρόπο με τον οποίο η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη επηρεάζει την ατμοσφαιρική κυκλοφορία. Πάντως, η αύξηση της συχνότητας εμφάνισης ακραίων καιρικών φαινομένων προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση (ξηρασίες- πλημμύρες, ψυχρές εισβολές-καύσωνες) έχει γίνει αποδεκτή από την πλειονότητα των επιστημόνων. Ορισμένοι δεν θέλουν να τη δουν, επικαλούμενοι τη φυσική μεταβλητότητα. Όμως, δεν είναι έτσι. Σε κάθε περίπτωση, διευκρινίζεται ότι και με τα νέα δεδομένα δεν θα πάψει τους χειμώνες να χιονίζει στη χώρα μας. Αν και ο αριθμός ημερών χιονόπτωσης στις περισσότερες περιοχές βαίνει μειούμενος, ένας ισχυρός χιονιάς μπορεί να μας έλθει ανά πάσα στιγμή τον επικείμενο χειμώνα ή τους χειμώνες που θα ακολουθήσουν.
Παρόλο που η επιστήμη της μετεωρολογίας δεν δέχεται μακροπρόθεσμες εκτιμήσεις, ποια είναι η αίσθηση ή το ένστικτο σας για την πορεία του φετινού χειμώνα;
Απάντηση: Δεν γνωρίζω, φίλοι μου. Σε αυτού του είδους τις εκτιμήσεις η διαίσθηση και το ένστικτο είναι κακοί σύμβουλοι.
Νομίζετε ότι τα προγνωστικά μοντέλα έχουν χάσει την αξιοπιστία τους σε σχέση με παλαιότερα χρόνια;
Απάντηση: Όχι. Η πρόοδος είναι δεδομένη, αν και σε κάποια επιμέρους θέματα έχω τις επιφυλάξεις μου. Οι απόψεις μου είναι καταγεγραμμένες στα παρακάτω δύο κείμενα που ανέβασα παλαιότερα στο μπλογκ ziakopoulos.blogspot.gr
Οι δυνατότητες των μοντέλων καιρού στις προγνώσεις μικρής και μέσης διάρκειας (Οκτώβριος 2012)
Συχνά ακούω και διαβάζω: «μούφα» το μοντέλο, «τα πήρε πίσω» ή «τα μάζεψε» το μοντέλο, «έκανε γαργάρα το βαρομετρικό χαμηλό» το μοντέλο κ.λπ. Παρόλο που οι παραπάνω εκφράσεις ακούγονται και γράφονται από γνήσιους καιρόφιλους, δεν σας κρύβω ότι με εκνευρίζουν λίγο. Περίεργο, φίλοι μου, δεν είναι να τα παίρνει πίσω ένα μοντέλο σε μια πρόγνωση πολλών ημερών. Περίεργο είναι να θεωρούμε τα μοντέλα καιρού εργαλεία που μπορούν να «δαμάζουν» το κυκλοφοριακό χάος της ατμόσφαιρας. Από την άλλη μεριά, κάποιοι που ασχολούνται με την πρόγνωση του καιρού δημιουργούν την ψευδαίσθηση ότι διαθέτουν μαντικές ικανότητες και μπορούν να «βλέπουν» πέρα από αυτό που τα επιστημονικά δεδομένα επιτρέπουν. Αν και πιστεύω στις διαισθητικές ικανότητες ορισμένων ανθρώπων που βασίζονται στη βαθειά γνώση και την εμπειρία, νομίζω ότι όσο πιο μεγάλες είναι οι μαντικές ικανότητες ενός προγνώστη τόσο πιο ανεπαρκείς είναι οι γνώσεις του για τη μετεωρολογία.
Η μεγάλη ευαισθησία των μοντέλων καιρού στις αβέβαιες αρχικές συνθήκες και οι άλλες αδυναμίες της αριθμητικής πρόγνωσης οδήγησαν στην ανάπτυξη του Συστήματος Προγνώσεων Πολλαπλού Δείγματος (EPS- Ensemble Prediction System) . Με το σύστημα αυτό εκδίδονται προγνώσεις πολλαπλού δείγματος ή στοχαστικές προγνώσεις με τη χρήση πιθανοτήτων. Αξίζει εδώ να αναφέρουμε ότι η πρόγνωση του καιρού της 6ης ή 7ης ημέρας έχει ποσοστά επιτυχίας 65 με 70% και ότι στα διαδοχικά τρεξίματα των μοντέλων καιρού στις προγνώσεις της 6ης ή 7ης ημέρας παρατηρούνται διαφορές σε ποσοστό που πλησιάζει το 70%.
Για τη δυνατότητα των μοντέλων καιρού στην πρόγνωση των ατμοσφαιρικών διαταραχών παραθέτω από τον τόμο ΙΙ του βιβλίου ΚΑΙΡΟΣ, ΟΓΙΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΗΛΙΟΥ τα παρακάτω:
«Τα μεγάλα ατμοσφαιρικά κύματα, που περιβάλλουν τον πλανήτη και κατά μέσο όρο είναι από 4 έως 7 σε κάθε ημισφαίριο, προβλέπονται με πολύ μεγάλη ακρίβεια για διάστημα 5 ημερών και αρκετά καλά για το διάστημα από την 5η έως την 7η ημέρα. Από την 7η έως τη 10η ημέρα, η δυνατότητα πρόγνωσης είναι μικρή.
Η γένεση, η ζωή και ο θάνατος (διάλυση) των βαρομετρικών χαμηλών προβλέπονται με ιδιαίτερη αξιοπιστία για διάστημα έως 3 ημέρες και με μέτρια αξιοπιστία για το διάστημα από την 3η έως την 5η ημέρα. Από την 5η έως την 7η ημέρα, η δυνατότητα πρόγνωσης είναι αρκετά περιορισμένη.
Για τις ατμοσφαιρικές διαταραχές μέσης και μικρής κλίμακας ο χρόνος ικανοποιητικής πρόγνωσης είναι σημαντικά μικρότερος. Αν, για παράδειγμα, κατεβούμε στο επίπεδο πρόγνωσης ενός καταιγιδοφόρου νέφους ένα καλοκαιρινό απόγευμα σε μια συγκεκριμένη περιοχή, είναι πιθανό ακόμη και μια ώρα πριν να μην είμαστε σε θέση να προβλέψουμε με ακρίβεια πού και πότε θα εκδηλωθεί η καταιγίδα.
Από τα βασικά μετεωρολογικά στοιχεία η θερμοκρασία και ο άνεμος προβλέπονται πολύ καλά για διάστημα έως 3 ημέρες, αλλά για τις επόμενες ημέρες η δυνατότητα πρόβλεψής τους βαθμιαία περιορίζεται. Οι μεγαλύτερες δυσκολίες παρουσιάζονται στην ποσοτική πρόγνωση του υετού και ιδιαίτερα του υετού που είναι αποτέλεσμα των διαδικασιών κατακόρυφης μεταφοράς, δηλαδή προέρχεται από σωρείτες και σωρειτομελανίες».
Το παρόν και το μέλλον των μοντέλων πρόγνωσης καιρού (3-1-2014)
Τον Οκτώβριο του 2012 σε άρθρο μου είχα αναφερθεί στις δυνατότητες των μοντέλων πρόγνωσης καιρού και σήμερα θέλω να μοιραστώ μαζί σας κάποιες σκέψεις μου για το παρόν και το μέλλον τους. Προσωπική μου γνώμη είναι ότι τα τελευταία χρόνια η ακρίβεια των αποτελεσμάτων της αριθμητικής πρόγνωσης καιρού για τις πρώτες 2-3 ημέρες έχει βελτιωθεί, αλλά δεν μπορώ να πω το ίδιο για τα αποτελέσματα που αναφέρονται στο διάστημα από την 5η ως την 7η ημέρα. Σύμφωνα με τα επίσημα αποτελέσματα των επαληθεύσεων που γνωρίζω, μικρή βελτίωση έχει παρατηρηθεί και στη δεύτερη περίπτωση, αλλά η αίσθησή μου είναι ότι υπάρχει περισσότερη αστάθεια και ασυνέπεια στις μέρα με τη μέρα ντετερμινιστικές προτάσεις-προγνώσεις των μοντέλων. Δεν μπορώ να αποδείξω ότι η συνεχώς αυξανόμενη διακριτική ικανότητα των μοντέλων (ανάλυση πυκνότερου πλέγματος) έχει κάποιες επιπτώσεις στην πρόγνωση των μεγάλων ατμοσφαιρικών κυμάτων για την 6η ή την 7η μέρα, αλλά με απασχολούν αυτές οι σκέψεις. Είναι πιθανό η ποσοτική επαλήθευση (μέσα σφάλματα κ.λπ.) των αποτελεσμάτων των μοντέλων να μην επαρκεί για την απόδειξη της σύνδεσης που προαναφέρθηκε και να χρειάζεται κάποια ποιοτική προσέγγιση. Σε κάθε περίπτωση, το συμπέρασμα είναι ότι για μια αξιοπρεπή πρόγνωση έξι ημερών η χρήση των πιθανοτήτων είναι μάλλον μονόδρομος.
Βλέπουμε συνεχώς τρομολαγνεία, καταστροφολογία και αλλοίωση της επιστήμης της μετεωρολογίας, από ανθρώπους που επενδύουν στο κέρδος της είδησης και όχι στην ποιότητα και στο σκοπό της ενημέρωσης και της απαραίτητης πληροφορίας. Θα θέλαμε το σχόλιο σας.
Απάντηση: Η παραπληροφόρηση σε καιρικά θέματα, που γίνεται με τους τρόπους που αναφέρετε είναι εξηγήσιμη, αλλά η αποτελεσματική αντιμετώπισή της είναι σχεδόν αδύνατη. Σε προσωπικό επίπεδο, λύση βρίσκεται μέσα από τις διαδικασίες της αξιολόγησης των πηγών ενημέρωσης και της επιλογής των πιο αξιόπιστων από αυτές.
Είστε της άποψης ότι το μέλλον της επιστήμης της μετεωρολογίας στην Ελλάδα είναι ευοίωνο; Υπάρχουν αξιόλογοι νέοι μετεωρολόγοι στη χώρα μας;
Απάντηση: Το μέλλον της μετεωρολογίας στην Ελλάδα είναι ευοίωνο. Οι δυνατότητες και η αγάπη για το αντικείμενο των νέων ανθρώπων που ασχολούνται με την επιστήμη της μετεωρολογίας στην ΕΜΥ, τα Πανεπιστήμια και τα Ινστιτούτα το εγγυώνται. Στην ανάπτυξη της μετεωρολογίας εξαιρετικά σημαντική είναι και η προσφορά των ανά τη χώρα ερασιτεχνών μετεωρολόγων που με κόστος και κόπο αγοράζουν και λειτουργούν μετεωρολογικούς σταθμούς.
