Ο Τεσφόμ, ο Γκριρμάι, η Σάρα, ο Χαμπντάι: Στην οδύσσεια των τριών αδελφών του Ερυθραίου μετανάστη στις ΗΠΑ, Τεσφόμ Μεχάρι Μενγκούστου, αποτυπώνεται όλο το δράμα της σύγχρονης προσφυγιάς
Ο Τεσφόμ Μεχάρι Μενγκούστου είναι 33 χρονών και δουλεύει ντελίβερι στο Όλμπανι της Νέας Υόρκης. Είναι πρόσφυγας από την Ερυθραία. Ζει στην Αμερική εδώ και κάποια χρόνια. Έχει δουλειά και σπίτι. Ένα βράδυ πέρυσι τον Ιούνιο, χτύπησε το κινητό του. Στην οθόνη εμφανίστηκε ένας άγνωστος αριθμός αλλά στο ακουστικό η φωνή ήταν γνώριμη. Ήταν του Γκιρμάι, του 16χρονου αδελφού του. Τηλεφωνούσε κάπου από τη Λιβύη. Μόλις είχε φτάσει εκεί ύστερα από τέσσερις μέρες ταξίδι στη Σαχάρα. Είχε ξεκινήσει από το Σουδάν μ’ ένα μπουλούκι άλλων 300, μοιρασμένων σε τρία καμιόνια. Είχαν πληρώσει 1.500 ευρώ ο καθένας. Οι διακινητές τού υποσχέθηκαν ότι θα τον πάνε στην Τρίπολη και από εκεί θα τον έβαζαν σε βάρκα με προορισμό την Ιταλία. Ακουγόταν ενθουσιασμένος. «Η Ευρώπη είναι κοντά» του είπε, «αλλά χρειάζονται χρήματα». Ο μεγάλος αδελφός άκουγε σκεπτικός, το είχε ξαναδεί το “έργο”…
Πριν τέσσερα χρόνια είχε πληρώσει πάνω από 15.000 ευρώ σε λύτρα για να απελευθερώσει τον άλλο αδελφό του, τον 25χρονο Χαμπντάι, που τον απήγαγαν καθώς διάσχιζε την έρημο του Σινά. Εκείνος ήθελε να πάει στο Ισραήλ. Ευτυχώς τα κατάφερε, είναι καλά τώρα και ζει εκεί. Παλιότερα, είχε δώσει πεντέμισι χιλιάδες σ’ έναν άλλο διακινητή για να απελευθερώσει την 20χρονη αδελφή του, τη Σάρα, που την κρατούσαν όμηρο στο Σουδάν. Είχε φύγει κι αυτή απ’ την πατρίδα. Την απειλούσαν ότι θα την πουλούσαν σκλάβα στους νομάδες. Τα κατάφερε και μ’ αυτή, τώρα ζει ασφαλής σε προσφυγικό καταυλισμό στην Αιθιοπία.
Οι περιπέτειες με τ’ αδέλφια του στράγγιξαν οικονομικά τον Τεσφόμ. Δουλεύει πια εβδομήντα ώρες την εβδομάδα για να τα φέρει πέρα. Το πρωί οδηγός σε φορτηγό, κάνει διανομές, το απόγευμα, ντελίβερι στην πιτσαρία. Η διακίνηση ανθρώπων είναι μια ανθούσα βιομηχανία εφόσον υπάρχουν άνθρωποι σαν τον Τεσφόμ που πληρώνουν. Ο περυσινός τζίρος της υπολογίζεται μεταξύ 2,7-5,5 δισ. ευρώ. Τα περισσότερα χρήματα δίνονται από τους συγγενείς των προσφύγων που είναι διασκορπισμένοι σε όλο τον κόσμο. Καθώς η ζήτηση αυξάνεται, ανεβαίνουν και οι τιμές. Μια διέλευση της Μεσογείου με βάρκα κόστιζε τον περασμένο Αύγουστο 2.000 ευρώ, έναν χρόνο πριν η τιμή ήταν 1.400. Οι διακινητές γίνονται όλο και πιο πλούσιοι. Για κάθε διέλευση 600 ατόμων, το κέρδος κυμαίνεται μεταξύ 720.000 και 900.000 ευρώ. Ένας διακινητής που έχει μπει στο στόχαστρο των ιταλικών αρχών, έβγαλε σε μια δεκαετία πάνω από 18 εκατ. ευρώ…
19 χρόνια θητεία…
Ο Γκιρμάι ήταν μόλις δύο χρονών όταν ο Τεσφόμ έφυγε από την Ασμάρα, την πρωτεύουσα της Ερυθραίας, το 2001, δέκα χρόνια μετά την ανεξαρτησία. Στα 16 του, ο Γκιρμάι, όπως κι ο μεγάλος αδελφός πριν απ’ αυτόν, παράτησε το σχολείο για να μην τον πάρουν στρατό. Τον έπιασαν, τον δίκασαν για “λιποταξία” και τον πέταξαν σε ένα μπουντρούμι όπως χιλιάδες άλλους Ερυθραίους που προσπάθησαν να φύγουν για να γλυτώσουν από το αυταρχικό στρατοκρατικό καθεστώς και τη φτώχεια. Τον Μάιο, ο Γκιρμάι δραπέτευσε, πέρασε στο Σουδάν, τον πρώτο “σταθμό” διαφυγής πολλών Ερυθραίων προς την Ευρώπη, κι από εκεί ξεκίνησε το επικίνδυνο ταξίδι του για τη Λιβύη και την Ευρώπη.
Δεν είχε άλλη επιλογή. Η Ερυθραία είναι ένα τεράστιο στρατόπεδο. Μετά τον συνοριακό πόλεμο του 1998 με την Αιθιοπία, η κυβέρνηση κήρυξε τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και παρέτεινε επ’ αόριστο τη διάρκεια της στρατιωτικής θητείας. Βάσει του νόμου, η υποχρεωτική θητεία δεν μπορεί να ξεπερνά τους 18 μήνες, με εξαίρεση όμως τις περιόδους πολέμου.
Στην πραγματικότητα, όλοι οι άνδρες κάτω των πενήντα έχουν επιστρατευτεί επ’ αόριστον. Περίπου ένας στους 20 Ερυθραίους ζουν σε αχανή στρατόπεδα στην έρημο και δουλεύουν σε συνθήκες καταναγκαστικής εργασίας σε μεγάλα εργοτάξια, ανοίγοντας δρόμους και χτίζοντας γέφυρες, παίρνοντας έναν μισθό που δεν ξεπερνά τα 27 ευρώ τον μήνα. Δεν μπορούν να σπουδάσουν ούτε να βρουν κανονική δουλειά αν δεν πάρουν απολυτήριο απ’ τον στρατό. Αφότου η θητεία παρατάθηκε επ’ αόριστο, η απόλυση ενός στρατευμένου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την αυθαίρετη ιδιοτροπία του κάθε διοικητή, σε πολλές περιπτώσεις πάντως διαρκεί χρόνια. Μαρτυρίες φυγάδων αποκαλύπτουν πως οι κληρωτοί συχνά αναγκάζονται να υπηρετούν μόνιμα στον στρατό ή τουλάχιστον μέχρι να “λιποτακτήσουν”. Ένας απ’ αυτούς κατήγγειλε στους ερευνητές του ΟΗΕ ότι ο αδελφός του υπηρετεί ακόμα τη στρατιωτική “θητεία” του, 19 χρόνια από την μέρα που κατατάχθηκε! Ένας άλλος είπε πως δεν γνωρίζει κανέναν που να πήρε κανονικό απολυτήριο από τον στρατό, ακόμα και μετά από πολλά χρόνια θητείας…
Τον περασμένο Ιούνιο, η εξεταστική επιτροπή του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ερυθραία έδωσε στη δημοσιότητα έκθεση 500 σελίδων όπου περιγράφονται με κάθε λεπτομέρεια «οι συστηματικές, εκτεταμένες και ωμές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» από το καθεστώς της Ασμάρα. «Η επ’ αόριστον υποχρεωτική θητεία υπό άθλιες συνθήκες -που συμπεριλαμβάνουν αυθαίρετη κράτηση, βασανιστήρια, καταναγκαστική εργασία, απουσία αδειών και αστεία αμοιβή- και οι επιπτώσεις της στις ζωές των ανθρώπων την καθιστούν θεσμό στο πλαίσιο του οποίου οι πρακτικές δουλείας αποτελούν ρουτίνα», έγραφε η έκθεση. Αυτός είναι ο βασικός λόγος της φυγής εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων, κυρίως νέων, από τη φτωχή αφρικανική χώρα. Οι περισσότεροι Αφρικανοί που έφτασαν πέρυσι στην Ευρώπη ήταν Ερυθραίοι. Κάθε μήνα, περίπου 2.000 άνθρωποι αφήνουν πίσω τους την πατρίδα-φυλακή και περνούν στο Σουδάν και την Αιθιοπία, με τελικό προορισμό κάποια χώρα της Ευρώπης.
“Γύρνα πίσω”
Ο Τεσφόμ μίλησε αυστηρά στον “μικρό” από το κινητό. Του είπε να τα παρατήσει και να γυρίσει πίσω στο Σουδάν. Άλλωστε αυτός ήταν που είχε πληρώσει για να πάει εκεί, 1.500 ευρώ, όλες οι οικονομίες του στην Bank of America. Αν δεν τον έσφαζαν σαν αρνί κάπου στη διαδρομή, πολύ πιθανόν να πνιγόταν στη θάλασσα. Τον περασμένο Απρίλιο οι τζιχαντιστές τουISIS εκτέλεσαν 30 Αιθίοπες και Ερυθραίους που έπιασαν στη Λιβύη κι ύστερα ανέβασαν το μακάβριο βίντεό τους στο Διαδίκτυο. Ωστόσο, τα χέρια του Τεσφόμ ήταν δεμένα, δεν μπορούσε να κάνει διαφορετικά, έπρεπε να στείλει τα λεφτά στον «μικρό», διαφορετικά οι διακινητές θα τον βασάνιζαν. Την οδύσσειά τους έφερε στο φως το Reuters, μέσα από μια σπουδαία δουλειά ερευνητικής δημοσιογραφίας του Selam Gebrekidan, με την βοήθεια των ρεπόρτερ Steve Scherer και Wlad Pantaleone από το Παλέρμο της Ιταλίας και της SaraLedwith από το Λονδίνο.
Μετά το τηλεφώνημα εκείνο, ο Γκιρμάι εξαφανίστηκε. Απεγνωσμένες κλήσεις του μεγάλου αδελφού σε διάφορους ανθρώπους στο Σουδάν και τη Λιβύη δεν έφεραν αποτέλεσμα. Ένας διακινητής του είπε να κάνει υπομονή, αργά ή γρήγορα κάποιος θα του τηλεφωνούσε για τα λύτρα… Οι Λίβυοι αντάρτες συλλαμβάνουν τους πρόσφυγες που έχουν την ατυχία να διασταυρωθούν μαζί τους και τους κλείνουν σε στρατόπεδα κράτησης ώσπου οι ίδιοι ή οι οικογένειές τους να πληρώσουν για την απελευθέρωσή τους. Η τιμή κυμαίνεται από 1.000 ώς 3.000 ευρώ το άτομο.
Η μάνα τους στην Ασμάρα τηλεφωνούσε κάθε μέρα και ρωτούσε κλαίγοντας να μάθει αν ο «μικρός» ήταν νεκρός. Κάποια στιγμή ο Τεσφόμ σταμάτησε να απαντάει στα τηλεφωνήματά της. Ένα πρωί, στα μέσα του Αυγούστου, ύστερα από εβδομάδες βασανιστικής αγωνίας, ο Γκιρμάι τηλεφώνησε επιτέλους στον μεγάλο αδελφό του. Βρίσκονταν σώος στην Τρίπολη! Τον είχαν πιάσει οι αντάρτες αλλά τους ξέφυγε όταν ξέσπασαν μάχες στην περιοχή όπου τον κρατούσαν. Περπάτησε επί μέρες μέχρι να φτάσει στην πόλη, είχε να φάει δύο μερόνυχτα. Με τα πολλά, αποφάσισαν να μιλήσουν στον Αμπουσαλάμ, γνωστό Ερυθραίο διακινητή που ζει στη Λιβύη. Αυτόν μπορούσαν να τον εμπιστευτούν για να φυγαδεύσει τον Γκιρμάι. Τον πλήρωσαν 2.000 ευρώ μέσω του «χαουάλα», ενός δαιδαλώδους “συστήματος” πληρωμών με μεσάζοντες και «πράκτορες» που διακινεί χρήμα στις αφρικανικές χώρες.
Ο Αμπουσαλάμ έκρυψε τον 16χρονο σε μια καλύβα στην παραλία μαζί με δεκάδες άλλους Ερυθραίους και Αιθίοπες. Την πρώτη Τετάρτη του Σεπτεμβρίου, μια ώρα μετά τα μεσάνυχτα, τους έβαλαν σε μια μικρή βάρκα, 350 ανθρώπους συνολικά, και τους έσπρωξαν στη θάλασσα. Ήταν τυχεροί, ύστερα από ταξίδι λίγων ωρών τους εντόπισαν τα σκάφη της ιταλικής Ακτοφυλακής, το πρωί ο Γκιρμάι αποβιβάστηκε στην Ιταλία. Από εκεί, στην Γερμανία κι έπειτα στη Σουηδία, όπου ζει σήμερα κι όπου έχει ζητήσει άσυλο. Με το που ο «μικρός» έφτασε στην Ιταλία, έπιασαν τον πατέρα τους στην Ασμάρα. Τον συνέλαβαν την ώρα που έπαιρνε τα λεφτά που του είχε στείλει ο Τεσφόμ από την Αμερική, μέσω ενός πράκτορα «χαουάλα». Τον άφησαν δύο εβδομάδες αργότερα, αφού πλήρωσε εγγύηση 200.000 νάφκα, 11.200 ευρώ σχεδόν. Είναι εύκολο να μαντέψει κανείς ποιος έδωσε τα λεφτά. «Βλέπετε, αυτά είναι τα βάσανά μας, δεν έχουν αρχή και τέλος», λέει με πίκρα ο Τεσφόμ…
avgi.gr
Τα κείμενα που φιλοξενούνται στην ενότητα ΑΠΟΨΕΙΣ του παρόντος ιστοχώρου, δημοσιεύονται αυτούσια και εκφράζουν τις απόψεις των συγγραφέων τους και όχι της Δημοτικής Ραδιοφωνίας Τρίπολης ή της ΔΕΠΕ Τρίπολης.
