Κίνηση πολιτών «O Τόπος μας»: “Ανεμογεννήτριες και στο Τιμένιο Όρος, τη δική μας Ζάβιτσα”

Η Συντονιστική Γραμματεία της Κίνησης πολιτών «Ο ΤΟΠΟΣ ΜΑΣ»- με δελτίο τύπου- θέτει προβληματισμούς και ερωτήματα που χρήζουν απαντήσεων- σχετικά με την εγκατάσταση Ανεμογεννητριών στο Τημένιο Όρος (Ζάβιτσα) .

Αναλυτικά αναφέρει: 

Ανεμογεννήτριες και στο Τιμένιο Όρος, τη δική μας Ζάβιτσα

 «Ξεύρεις την χώρα που ανθεί φαιδρά πορτοκαλέα,

που κοκκινίζ’ η σταφυλή και θάλλει η ελαία;

Ω, δεν την αγνοεί κανείς, είναι η γη η ελληνίς»

 (Άγγελος Βλάχος)

Όπως κάθε δραστηριότητα, έτσι και η αξιοποίηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) πρέπει να γίνεται με τρόπο ισορροπημένο και βιώσιμο. Οι εγκαταστάσεις οφείλουν να είναι πρότυπες, να διασφαλίζουν την προστασία του φυσικού, πολιτιστικού και κοινωνικού περιβάλλοντος και να επιφέρουν τις ελάχιστες επιπτώσεις.

Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει φτάσει ήδη τα όρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και έχει «πιάσει» το στόχο του 30% για την παραγωγή πράσινης ενέργειας, εντούτοις η ανάπτυξη των αιολικών σταθμών γίνεται με όλο και πιο εντατικούς ρυθμούς, αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον.

Τα αιολικά πάρκα θεωρητικά έχουν ως στόχο  να προσφέρουν λύσεις για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου απέναντι στην κλιματική κρίση, όμως η κατασκευή τους, η εγκατάστασή τους και η απόσυρσή τους αναιρούν στο 100% το στόχο αυτό δεδομένου ότι η παραγόμενη ενέργεια δεν αποθηκεύεται, η εγκατάστασή τους επιφέρει τεράστιες καταστροφές στο φυσικό περιβάλλον,η διάρκεια ζωής τους είναι 20 έτη, και όταν πλέον δεν είναι παραγωγικές παραμένουν στα βουνά χιλιάδες κυβικά μπετόν με σπασμένα πτερύγια και πυλώνες «κουφάρια της ανθρώπινης κερδοσκοπίας» παρακαταθήκη για τις επερχόμενες γενιές.

Δυστυχώς η περιοχή μας δεν γλύτωσε από την επέλαση των Ανεμογεννητριών!

Στη θέση «Τιμένιο Όρος», δηλαδή στη Ζάβιτσα και σε απόσταση «αναπνοής» από τις Κοινότητες Δολιανών, Κάτω Βερβένων και Ξηροπηγάδου, αλλά και Άστρους και Παραλίου Άστρους, πρόκειται να εγκατασταθεί Αιολικός Σταθμός Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΑΣΠΗΕ) εγκατεστημένης ισχύος 33,6MW και αποδιδόμενης ηλεκτρικής ισχύος 32ΜW (βλ. Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων υπ’ αριθμ. 76087/30/8/2023).

Ο Αιολικός Σταθμός θα περιλαμβάνει:

• Επτά (7) τρίπτερες ανεμογεννήτριες Nordex N-149/4.8MW με διάμετρο πτερυγίου

149m και ύψος πυλώνα 125m.

• Επτά (7) πλατείες ανέγερσης των Α/Γ συνολικού εμβαδού 48,91 στρεμμάτων.

• Οδοποιία συνολικού μήκους 12+982,25km. Την οδοποιία αποτελούν η κύρια οδός

και οι επιμέρους κλάδοι για την προσπέλαση των Α/Γ.

Το γήπεδο εγκατάστασης των ανεμογεννητριών αναπτύσσεται σε δασικές κυρίως εκτάσεις βορειοανατολικά  του οικισμού των Δολιανών στην κορυφογραμμή της Ζάβιτσας, σε μέσο υψόμετρο περίπου 900m.

Η κατασκευάστρια εταιρεία στις 18/7/2023  υπέβαλε  αίτημα για  τροποποίηση της με αριθμό 2653/28-09-2011 Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων και συγχρόνως αίτηση  για γνωμοδότηση από τους αρμόδιους φορείς και το Περιφερειακό Συμβούλιο.

Σύμφωνα με τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε. Ιούνιος 2023) η ομάδα μελέτης δεν αντιμετώπισε προβλήματα άξια αναφοράς στις επισκέψεις της σε τοπικούς φορείς για εξεύρεση πρόσθετων πληροφοριών (βλ. ΜΠΕ, παρ.13.2)

Επιπλέον, σύμφωνα με την Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρωνκαι παρά το γεγονός ότι η Αποκεντρωμένη Διοίκηση είχε αποστείλει από τις 18/7/2023 διαβιβαστικό για γνωμοδότηση από τους αρμόδιους φορείς και το περιφερειακό συμβούλιο (βλ. παρ.15. της Απόφασης), εντούτοις οι φορείς δεν γνωμοδότησαν έγκαιρα, γεγονός που επέτρεψε στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση Πελοποννήσου να προβεί στην έκδοση της εν λόγω Απόφασης (βλ.Απόφαση 30/8/23, παρ. 18).

Ποιοι είναι λοιπόν οι τοπικοί φορείς που έδωσαν στοιχεία στους μελετητές και δε θορυβήθηκαν καθόλου, ώστε να ενημερώσουν την τοπική κοινωνία και να γνωμοδοτήσουν έγκαιρα;

• το Δασαρχείο Κυνουρίας/ Διεύθυνση Δασών Αρκαδίας, ΔΥΣΤΥΧΩΣ, γνωμοδότησε θετικά και χωρίς όρους (βλ. παρ. 17. της Απόφασης)

• ο Δήμος Βόρειας Κυνουρίας ΔΥΣΤΥΧΩΣ δεν ασχολήθηκε ως όφειλε με το θέμα, δεν ζήτησε καν τη γνώμη των Τοπικών Συμβουλίων

• τα Τοπικά Συμβούλια των Δολιανών, Βερβένων και Ξηροπηγάδου, αλλά και του Άστρους, ΔΥΣΤΥΧΩΣ δεν ενημέρωσαν τους κατοίκους και δια της σιωπής τους έδωσαν τη «συγκατάθεσή» τους

• Την ίδια αδράνεια επέδειξαν το Περιφερειακό Συμβούλιο και ο Δήμος Άργους-Μυκηνών ως άμεσα θιγόμενοι.

 Γεννιούνται κατά συνέπεια εύλογα ερωτήματα:

• Γιατί η Δημοτική Αρχή δεν αξιοποίησε τα εργαλεία που της δίνει το θεσμικό της πλαίσιο,ώστε να θέσει σε διαβούλευση με την τοπική κοινωνία ένα τόσο σημαντικό θέμα που αφορά το μέλλον της και την ποιότητα της καθημερινότητας των πολιτών της;

• Γιατί η Δημοτική Αρχή, το Δημοτικό Συμβούλιο και οι Δημοτικές Παρατάξεις, δεν είχαν την ηθική υπόσταση να πληροφορήσουν τους πολίτες για ένα τόσο σημαντικό θέμα;

• Γιατί ο Δήμος και τα Τοπικά Συμβούλια Ξηροπηγάδου, Βερβένων, Άστρους και Δολιανών δεν ασχολήθηκαν με το θέμα -εφόσον το γνώριζαν- και ουσιαστικά επέτρεψαν δια της αφωνίας τους την εγκατάσταση ανεμογεννητριών στο «Τιμένιο Όρος» (Ζάβιτσα);

• Γιατί οι Δημοτικές Επιτροπές Ποιότητας Ζωής, Πολιτισμού, Τουρισμού, Περιβάλλοντος και Πολιτικής Προστασίας, δεν πήραν θέση για ένα τόσο σημαντικό θέμα-εφόσον έχουν ενημέρωση – και αν δεν έχουν για ποιο λόγο δεν έχουν;

• Γιατί η Αντιπολίτευση ενώ γνώριζε ότι πρόκειται να εγκατασταθούν ανεμογεννήτριες στη Ζάβιτσα δεν ανέδειξε το θέμα και δεν πίεσε τη δημοτική αρχή, όπως επιβάλλει ο θεσμικός της ρόλος, να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες για την ακύρωση του καταστροφικού αυτού έργου;

Η απάντηση της τοπικής κοινωνίας είναι ΟΧΙ ΑΝΕΜΟΓΕΝΝΗΤΡΙΕΣ ΣΤΗ ΖΑΒΙΤΣΑ!

 Διότι:

• Υποβαθμίζονται, αλλά και καταστρέφονται δεκάδες αρχαιολογικοί χώροι. (βλ.συνημ. έκθεση καθ. Π. Φάκλαρη)

• Αλλοιώνεται η αισθητική του τοπίου (οπτική ρύπανση) τη στιγμή που η περιοχή έχει πλέον ως μοναδικό πυλώνα ανάπτυξης τον τουρισμό.

• Προκαλείται ηχορύπανση αλλά και προβλήματα διαβίωσης στους μικρούς οικισμούς που βρίσκονται σε απόσταση «αναπνοής» από τις επικείμενες ανεμογεννήτριες και συγκεκριμένα στους οικισμούς Παπαλέϊκα, Γαλανέϊκα, Φακλαρέϊκα, Παντελέϊκα, Τυροβολέϊκα, Χασαπέϊκα, Τσιουλέϊκα όπου διαμένουν μόνιμοι κάτοικοι. Επίσης δίπλα ακριβώς από το χώρο εγκατάστασης υπάρχουν ποιμνιοστάσια και μόνιμες κατοικίες κτηνοτρόφων οι οποίοι θα αναγκαστούν να μετοικίσουν.

• Επηρεάζεται αρνητικά η χλωρίδα και η πανίδα της περιοχής.

• Καταστρέφονται πολλά μονοπάτια της περιοχής και υπονομεύεται η ανάπτυξη του περιπατητικού ορειβατικού τουρισμού στην περιοχή.

• Αλλοιώνεται το ανάγλυφο του βουνού λόγω της διάνοιξης τεράστιων δρόμων με κίνδυνο έντασης των πλημμυρικών φαινομένων που έτσι κι αλλιώς πλήττουν την περιοχή

• Εμποδίζεται ο μεταναστευτικός διάδρομος των πουλιών προς τον παρακείμενο υγρότοπο του Μουστού (περιοχή NATURA 2000, ΕΖΔ – Λιμνοθάλασσα Μουστού (κωδικός: GR 2520003) ο οποίος αποτελεί τμήμα της Προστατευόμενης Περιοχής Πάρνωνα -Μουστού. Σύμφωνα δε με τον Βιολόγο -Περιβαλλοντολόγο κ. Δημήτρη Μπούσμπουρα που έχει κάνει πολλές έρευνες πεδίου στην περιοχή μας, «το Τιμένιο όρος (Ζάβιτσα), βόρεια του Άστρους, βρίσκεται στον Ανατολικό μεταναστευτικό διάδρομο της ελληνικής χερσονήσου και συγκεκριμένα Αντικύθηρα – Μαλέας – Ανατολικές ακτές Πελοποννήσου – Ναύπλιο. Η τοποθέτηση μεγάλων αιολικών οριζοντίου άξονα ενέχει το κίνδυνο αυξημένης θανάτωσης για είδη που μεταναστεύουν εσωτερικά της ακτής για να επωφεληθούν από τα ανοδικά ρεύματα στον ορεινό όγκο.

ΚΑΛΟΥΜΕ πρωτίστως τη Δημοτική Αρχή και το δήμαρχο κ. Καμπύλη, αλλά και τη μείζονα και ελάσσονα Αντιπολίτευση,να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και να πάρουν θέση απέναντι στο σημαντικό αυτό θέμα.

Τους ΚΑΛΟΥΜΕ να κινήσουν όλες τις διαδικασίες, έστω και την ύστατη στιγμή προκειμένου να ακολουθηθεί η νομική οδός για την αποτροπή αυτού του έργου διαφορετικά θα είναι συμμέτοχοι και συνένοχοι σ’ αυτό το περιβαλλοντικό έγκλημα που επίκειται.

Η κίνηση πολιτών «Ο ΤΟΠΟΣ ΜΑΣ» θα δώσει αυτόν τον αγώνα, όπως και κάθε αγώνα μέχρι τέλους και ΚΑΛΟΥΜΕ όλους τους πολίτες και τους Συλλόγους της περιοχής να συμμετέχουν ηθικά και πρακτικά.

Παλεύουμε για το αυτονόητο, για τη ΖΩΗ μας. ΒΑΡΙΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ, ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΑΡΘΕΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΔΕ ΣΥΜΒΑΔΙΖΟΥΝ.

Η μόνη λύση για τη σωτηρία της Ζάβιτσας και της περιοχής από την καταστροφική επέλαση των ανεμογεννητριών είναι η κινητοποίηση των πολιτών, των φορέων και των συλλογικοτήτων της περιοχής. Σε συνεργασία με αντίστοιχες συλλογικότητες που δραστηριοποιούνται σε όλη την Ελλάδα και με τον αγώνα τους ακύρωσαν εγκεκριμένα έργα με πρόσφατο παράδειγμα την Ζήρεια, μπορούμε να υπερασπιστούμε τη Ζάβιτσα.

Χαμένος είναι μόνο ο αγώνας που δε δίνεται.

Η Συντονιστική Γραμματεία της Κίνησης Πολιτών  «Ο ΤΟΠΟΣ ΜΑΣ»

Προς τεκμηρίωση των ενστάσεων μας παραθέτουμε την επιστημονική θέση του συντοπίτη μας καθηγητή κλασσικής αρχαιολογίας Παναγιώτη Φάκλαρη, το ερευνητικό και συγγραφικό έργο του οποίου για την Κυνουρία είναι παγκοσμίως αναγνωρισμένο (βλ. επίσης Αρχαία Κυνουρία ανθρώπινη δραστηριότητα και περιβάλλον, Υπ. Πολιτισμού, έκδοση 1990)

Αρχαιότητες και μνημεία στο όρος Ζάβιτσα

Το όρος Ζάβιτσα με υψ. 974μ., αποτελεί πρόβουνο του Παρθενίου όρους  και υψώνεται βόρεια από την πεδιάδα της Θυρέας οριοθετώντας την προς την πλευρά της Αργολίδας (αβάσιμα η Ζάβιτσα ονομάζεται και Τημένιον όρος, καθότι αυτό το αρχαίο όνομα δεν είναι γνωστό από καμία πηγή).

Πάνω στη Ζάβιτσα, αλλά και στα πρανή της υπάρχουν οι παρακάτω αρχαιολογικές θέσεις και μνημεία που δεν αναφέρονται στον ιστότοπο του Υπουργείου Πολιτισμού.

1. Στην κορυφή της Ζάβιτσας στη θέση Προφήτης Ηλίας που απέχει περίπου 100 μ. από τον πυλώνα του σχεδιαζόμενου αιολικού πάρκου, σε επιφανειακή έρευνα που πραγματοποίησα το 1980 με άδεια του Υπουργείου Πολιτισμού, εντόπισα στοιχεία ενός αρχαίου ναού (βλ. Π. Φάκλαρης, Αρχαία Κυνουρία. Ανθρώπινη δραστηριότητα και περιβάλλον, Αθήνα 1990, σ. 126).

2. Περίπου 200 μ. ΒΑ από την κορυφή της Ζάβιτσας και αμέσως νότια και δυτικά από το Μετόχι της Μονής Λουκούς, τη Σωτήρα, μέσα στα χωράφια, υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα ελληνιστικών χρόνων που μαρτυρούν την ύπαρξη μικρού αρχαίου κτηνοτροφικού οικισμού. Εκεί βρίσκονται και οι κατοικίες της οικογένειας Μακρή και το θερινό Δημοτικό Σχολείο Ξηροπηγάδου (βλ. Φάκλαρης ό.π. σ. 126). Η απόσταση της θέσης αυτής από τη σχεδιαζόμενη χωροθέτηση του πλησιέστερο πυλώνα, είναι περίπου 150 μ.

3. Στη θέση Σωτήρα, όπου και τα Μακρέικα σπίτια, βρίσκεται το Μετόχι της Μονής Λουκούς με τον ομώνυμο ναό του 16^ου αι., ο οποίος τώρα αποτελεί ενοριακό ναό του Ξηροπηγάδου. Η απόσταση από τον πλησιέστερο προβλεπόμενο γιγαντιαίο πυλώνα είναι περίπου 150 μ., και άρα τα πτερύγια των σχεδιαζόμενων ανεμογεννητριών θα είναι πολύ κοντά.

4. Στη θέση Άγιος Παντελεήμων, όπου η ομώνυμη νεότερη εκκλησία, υπάρχουν ενεπίγραφα αρχιτεκτονικά μέλη προερχόμενα από παλαιότερη μονή, πιθανώς του 16^ου αι. (βλ. π. Γ. Πετρής, Τα Ασκητήρια της Κυνουρίας, Αθήνα 2017, σ. 24)

5. Στην κορυφή Προφήτης Ηλίας Κιβερίου, που βρίσκεται στα όρια της Κυνουρίας -Αργολίδας, εντόπισα επιφανειακά ερείπια ενός ναού δωρικού ρυθμού του 3^ου αι. π.Χ. Η ύπαρξη του ναού γνωστοποιήθηκε στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Ναυπλίου με έγγραφό μου, και συμπεριελήφθη στην ανακοίνωσή μου για τα ιερά της Κυνουρίας, η οποία πραγματοποιήθηκε σε Διεθνές Συνέδριο με τίτλο «Ιερά και λατρείες της αρχαίας Κυνουρίας», 3^ο Συνέδριο CSPS   «Ιερά Τοπία στην Πελοπόννησο από τους  προϊστορικούς στους μεταβυζαντινούς χρόνους», 30/3-1/4/2012. Κέντρο Σπαρτιατικών Σπουδών University of Nottingham). Η θέση αποτελεί κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο, (ΥΑ 16307. ΦΕΚ 605/Β/1965-09-16).

6. Στη θέση Κλήμα και σε απόσταση περίπου 200 μ. ΒΑ από την κατοικία του Μακρή, πριν Σκαμπανή, μέσα στα χωράφια επιφανειακά, εντοπίστηκαν θραύσματα κεραμώσεων αρχαίων κτιρίων, η ακριβής χρονολόγηση των οποίων μένει να διευκρινιστεί ανασκαφικά. Η κατοικία του Μακρή βρίσκεται στη θέση Ελαφίτσα, σε απόσταση λίγων δεκάδων μέτρων από τον πλησιέστερο πυλώνα του σχεδιαζόμενου αιολικού πάρκου.

7. Στη θέση Τσιόροβος Δολιανών εκτείνεται σημαντική αρχαία πόλη με ζωή στα κλασικά, ελληνιστικά και ρωμαϊκά χρόνια. Διατηρούνται, επιφανειακά, τμήματα της λίθινης οχύρωσης, λείψανα κατοικιών και στοιχεία αρχαίων ελαιοτριβείων εντός του σύγχρονου ελαιώνα (βλ. Φάκλαρης ό.π, σ. 90-94, πίν. 27). Από το σχεδιαζόμενο αιολικό πάρκο η αρχαία πόλη απέχει περίπου μόλις 1 χλμ. και έχει απρόσκοπτη οπτική επαφή με αυτό.

8. Πλησίον της αρχαίας πόλης στον Τσιόροβο και σε απόσταση 1 χλμ. περίπου από το σχεδιαζόμενο αιολικό πάρκο, στη θέση Ξυλόπυργος, η οποία εποπτεύει τόσο την πλευρά της Αργολίδας όσο και της Θυρεάτιδος και ήλεγχε αρχαία αμαξιτή οδό διερχόμενη από το σημείο, σώζεται αρχαίο φυλακείο του τέλους του 4^ου αι. π.Χ. Μέλη του φυλακείου από ντόπιο κατειργασμένο ασβεστόλιθο έχουν καταπέσει, ωστόσο είναι σε μεγάλο βαθμό αποκαταστάσιμο και αποτελεί το καλύτερα σωζόμενο δείγμα αυτής της κατηγορίας οχυρωματικής αρχιτεκτονικής (βλ. Φάκλαρης ό.π., σ. 203-205, πίν. 102β).

9. Στη θέση Βουκολόπυργος δυτικά του χωριού Ξηροπήγαδο, βρίσκεται πύργος μεσαιωνικών χρόνων, ο οποίος διαθέτει επικοινωνία με υποκείμενο σπήλαιο.

10. Το αρχαίο οδικό δίκτυο που συνέδεε το Άργος με την Κυνουρία περνούσε από τη Ζάβιτσα. Υπήρχαν δύο δρόμοι από τους οποίους ο ένας ακολουθούσε την ανατολική πλαγιά της Ζάβιτσας, σε μερικά σημεία πάνω από την απότομη ακτή, ενώ ο δεύτερος ακολουθούσε τη βόρεια πλευρά του ίδιου βουνού και ήταν αμαξιτός (βλ. Φάκλαρης ό.π., σ. 209-212, σχέδ. 114). Ο πρώτος δρόμος, ο οποίος μετά από τη Λέρνη ακολουθούσε τη διαδρομή, Κιβέρι-Ξηροπήγαδο-Παλιόχανο-πεδιάδα Θυρέας, αναφέρεται από τον Παυσανία (Παυσανίας 2.38.4).

Ο δεύτερος δρόμος που ήταν αμαξιτός, μετά από τη Λέρνη προχωρούσε στην περιοχή Σπηλιωτάκη, ακολουθούσε τη βόρεια πλαγιά της Ζάβιτσας κι έβγαινε στη θέση Ξυλόπυργος, όπου το αρχαίο φυλακείο. Από εδώ προχωρούσε ως αμαξιτός στον Τσιόροβο, όπου η αρχαία πόλη, έφθανε στο Κουρμέκι Δολιανών όπου αρχαίος οικισμός, προχωρούσε στη Λουκού και κατέληγε στην πεδιάδα της Θυρέας. Από τον Ξυλόπυργο μπορούσε να συνεχιστεί ως αμαξιτός για την Τεγέα, ακολουθώντας τη διαδρομή Ανεμόμυλος, όπου υπάρχουν λείψανα αρχαίου φυλακείου του τέλους του 4^ου αι. π.Χ., – Κούμπα Κοτρώνι-Αγία Παρασκευή Ελαιοχωρίου-Αρμακά-Στέρνα-Μακρυπλάγι-Άγιοι Δέκα-Τεγέα.

11. Στη θέση Μοναχός Ξηροπηγάδου υπάρχει ασκητήριο βυζαντινών χρόνων (βλ. π. Γ. Πετρής, ό.π., σ. 23-24, εικ. 3).

12. Η Ζάβιτσα διεκδικεί και τη θέση ενός πολύ σημαντικού ιστορικού γεγονότος που έλαβε χώρα το 546 π.Χ. Πρόκειται για τη μάχη των εξακοσίων επιλέκτων μεταξύ των Σπαρτιατών και των Αργείων, που θα έκρινε την τύχη της Θυρέας (για τη μάχη αυτή βλ. Ηρόδοτος 1.82, Στράβων 2.6.17, Παυσανίας 2.38.5, Πλούταρχος, Ηθικά 306Β, Λουκιανός, Χάρων 24 και Ικαρομένιππος 18, Παλατίνη Ανθολογία κ.α.).

Αρχαιολόγοι και ιστορικοί τοποθετούν τη θέση της περίφημης αυτής μάχης στη Ζάβιτσα, και συγκεκριμένα στο πλάτωμα ανατολικά του Ξυλόπυργου, π.χ. ο καθηγητής W.K. Pritchett, Studies in Ancient Greek Topography, III (Roads), Univ. Of California 1980, σ. 110 κ.ε., o Κ. Καλίτσης, Τα Ανιγραία του Παυσανίου και η θέσεις των Θυρεατικών κωμών, Αρχαιολογική Εφημερίς 1965, Χρονικά σ. 10-18, o E. Meyer, Der kleine Pauly 4(1972) 527, στη λέξη Πάρπαρος, οι J. Christien και Th. Spyropoulos, Eua et la Thyréatide-Topographie et Historie, BCH 109 (1985) 455-466, και άλλοι. Μάλιστα οι Christien  και Spyropoulos αναφέρουν ότι στη Ζάβιτσα υπήρχε ένας ιερός χώρος όπου ετελείτο λατρεία σχετική με τη γιορτή Παρπαρώνια.

Εκτός από τις παραπάνω αρχαιολογικές και ιστορικές θέσεις που βρίσκονται πάνω στο όρος Ζάβιτσα, μερικές σε απόσταση αναπνοής από το προτεινόμενο γιγαντιαίο αιολικό πάρκο, στα πρανή της Ζάβιτσας υπάρχουν και οι παρακάτω αρχαιολογικές θέσεις:

1. Στο Κουρμέκι, αμέσως δυτικά των Δολιανών, υπάρχει αρχαίος οικισμός των όψιμων ελληνιστικών, των ρωμαϊκών και παλαιοχριστιανικών χρόνων (βλ. Φάκλαρης ό.π., σ. 94-96, πίν. 28).

2. Στη θέση Παλιομέτοχο Δολιανών, ανατολικά της Αγίας Παρασκευής, έχουν βρεθεί τάφοι ρωμαϊκών χρόνων.

3. Στη θέση Μποστανοχώραφα, σύρριζα στη βόρεια όχθη του Τάνου, υπάρχουν λείψανα που μαρτυρούν την ύπαρξη μικρού οικισμού ρωμαϊκών και παλαιοχριστιανικών χρόνων (βλ. Φάκλαρης ό.π., σ. 108).

4. Στα Κάτω Βέρβενα βρέθηκαν στοιχεία που μαρτυρούν την ύπαρξη εποχιακού κτηνοτροφικού οικισμού από τη μυκηναϊκή μέχρι και τη βυζαντινή περίοδο. Μάλιστα στη θέση Πυργάκι, στο δυτικό άκρο του χωριού, υπάρχει τύμβος μυκηναϊκών χρόνων, ο οποίος δεν έχει ακόμη ερευνηθεί (βλ. Φάκλαρης ό.π., σ. 109-110, σχέδ. 51-53, πίν. 38).

5. Στα Λιλέικα Ξηροπηγάδου στη θέση Πύργος, πάνω από την απότομη ακτή, υπάρχουν δύο αρχαία φυλακεία του 5^ου και του 4^ου αι. π.Χ. τα οποία επεσήμανα και ανέσκαψα το 1981 [βλ. Φάκλαρης ό.π., σ. 201-203, σχέδ. 112, εικ. 101, επίσης, Αρχαιολογικό Δελτίο 36 (1981): Χρονικά, σ. 133].

6. Στα Λιλέικα, σε απόσταση 150 μ. από την απότομη ακτή της Ζάβιτσας, μέσα στη θάλασσα, υπάρχει ο Ανάβολος πηγή άφθονου γλυκού νερού, η καλούμενη Δίνη, που αναβλύζει από βάθος 80μ. κάτω από τη στάθμη της θάλασσας. Εδώ κατά την αρχαιότητα λατρευόταν ο Ποσειδώνας και οι Αργείοι θυσίαζαν άλογα στη Δίνη (Παυσανίας 8.7.2), ενώ στην ακτή υπήρχε ιερό του Γενεθλίου Ποσειδώνος (βλ. Φάκλαρης ό.π., σ. 197-199, πίν. 100).

Εκτός από τις αρχαιότητες και τα μνημεία που βρίσκονται πάνω στη Ζάβιτσα και στα πρανή της, ένας αριθμός κηρυγμένων αρχαίων πόλεων και μνημείων βρίσκεται στην ευρύτερη περιοχή της Ζάβιτσας, π.χ. η έπαυλη του Ηρώδη Αττικού στη Λουκού (βλ. Φάκλαρης ό.π., σ. 96-104, πίν. 29-35), η Μονή Λουκούς, το αρχαίο λατομείο στην Κουφογή Δολιανών πλησίον της Λουκούς, ο χώρος της Β΄ Εθνικής Συνέλευσης του 1821 στο Άστρος, το Καστράκι Μελιγούς (βλ. Φάκλαρης ό.π., σ. 104-105), το Παλιόχανο Κάτω Βερβένων [βλ. Π. Φάκλαρης, «Το Παλιόχανο της Κυνουρίας», Ιστορικογεωγραφικά, τ. 2 (1988), σ.145-150, πίν. 12-16], το κάστρο του Παραλίου Άστρους (βλ. Π. Φάκλαρης,, Παράλιον Άστρος. Αρχαιότητες, Ιστορία, Νεότεροι χρόνοι, Θεσσαλονίκη 2023, σ. 90-97 και 112-121), το Χερρονήσι και η αρχαία οχυρωμένη πόλη στην παραλία του Αγίου Ανδρέα (βλ. Φάκλαρης ό.π., σ. 40-55, πίν. 3-9).  Επίσης, υπάρχει η περιοχή Natura στον Μουστό, με επιπλέον προστατευόμενη περιοχή το έλος που βρίσκεται στα Κάτω Βέρβενα.

 Όλες οι παραπάνω αρχαιότητες και τα μνημεία βρίσκονται σε οπτική επαφή με το σχεδιαζόμενο αιολικό πάρκο της Ζάβιτσας. Είναι γνωστό ότι σύμφωνα με το άρθρο 10 του Αρχαιολογικού Νόμου απαγορεύεται κάθε ενέργεια η οποία με άμεσο ή έμμεσο τρόπο προκαλεί βλάβη στα μνημεία και τον περιβάλλοντα χώρο.

Τυχόν εγκατάσταση του σχεδιαζόμενου γιγάντιου αιολικού πάρκου στη Ζάβιτσα θα είχε τα παρακάτω ολέθρια αποτελέσματα:

1. Δραστική παρέμβαση στο περιβάλλον των μνημείων.

2. Καταστροφή αρχαιοτήτων και αλλοίωση όλης της πλευράς της Ζάβιτσας.

3. Ανεπανόρθωτη βλάβη και απαξίωση των μνημείων.

4. Τουριστική υποβάθμιση της περιοχής.

5. Λαμβανομένου υπόψιν του μεγέθους των ανεμογεννητριών, θα προκληθεί οριστική αλλοίωση της μορφολογίας της περιοχής.

6. Θα υπάρχουν επιπτώσεις στο ιστορικό και πολιτιστικό περιβάλλον.

7. Θα υπάρχει οπτική όχληση με τα μνημεία και τους αρχαιολογικούς χώρους.

Θεσσαλονίκη 20 9-2023

Παναγιώτης Φάκλαρης

Καθ. κλασικής αρχαιολογίας

Καθ. κλασικής αρχαιολογίας