Ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης, Ηλίας Ξανθάκος μιλάει στο Liberal και στον Ανδρέα Ζαμπούκα για την υπόθεση του δανείου από την Παγκόσμια Τράπεζα και το επικείμενο σχέδιο «Εθνικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής 2017-2021». Επιπλέον, αναφέρεται στις δυνατότητες των καινοτόμων επιχειρήσεων και στην παθογένεια του ελληνικού κρατισμού
Συνέντευξη στον Ανδρέα Ζαμπούκα
– Ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας, Τζιμ Γιονγκ Κιμ δήλωσε πρόσφατα ότι είναι δύσκολο να εγκριθεί ένα δάνειο για την Ελλάδα αλλά και αν εγκριθεί δεν θα ξεπερνάει το 1 δις. Επειδή εσείς έχετε εκπροσωπήσει τη χώρα, παλιότερα, στον οργανισμό, ποια είναι η άποψή σας γι’ αυτό το θέμα;
Όπως γνωρίζετε, και θα φανεί πολύ σύντομα, τις αμέσως επόμενες ημέρες, όταν θα δοθεί στη δημοσιότητα το Σχέδιο «Εθνικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής 2017-2021», ο βασικότερος στόχος της επόμενης περιόδου είναι η δραστική μείωση της ανεργίας. Πρακτικά, η ερώτησή σας ανάγεται σε αυτό το θέμα.
Κατά τη διάρκεια της κρίσης στη χώρα μας έχει συντελεστεί μια τεράστια καταστροφή (ανεργία, φτώχεια, ανισότητες). Συνεπώς, για μια μεταβατική φάση υπάρχει σαφής ανάγκη κοινωνικής εξισορρόπησης, προκειμένου να αποτραπεί η περαιτέρω επαγγελματική και κοινωνική απαξίωση και το brain drain της νεολαίας. Μην ξεχνάμε ότι και η ευρωπαϊκή προσέγγιση μιλά για «ανάπτυξη χωρίς κοινωνικούς αποκλεισμούς» και επιστρατεύει τόσο μέσα τόνωσης της προσφοράς όσο και μέσα ενίσχυσης της ζήτησης.
Η άποψη της κυβέρνησης είναι ότι η μείωση μιας τόσο υψηλής ανεργίας πρέπει να στηριχθεί μεταξύ άλλων και σε ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης. Στην Ελλάδα της κρίσης για πρώτη φορά παρουσιάζεται από την κυβέρνηση ένας σχεδιασμός που, αφενός, λαμβάνει υπόψη του ζητήματα όπως η επιμόρφωση και αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού βάσει των πραγματικών αναγκών τις ελληνικής οικονομίας (δηλαδή σε κλάδους με μεγάλα πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα) και, αφετέρου, προσφέρει αναπτυξιακή ώθηση στην ελληνική οικονομία, καθώς οι πολιτικές αυτές θα κατευθυνθούν στην υποστήριξη του ιδιωτικού τομέα, κυρίως των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
– Σε ποιο στάδιο βρίσκεται το περίφημο αναπτυξιακό σχέδιο; Έχουν ακουστεί πολλά πάντως για την σύνθεση της επιτροπής διαχείρισης. Ο πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής του Αναπτυξιακού Συμβουλίου Γιαν Κρέγκελ είναι ένας από τους μεγαλύτερους πολέμιους του ευρώ παγκοσμίως. Τι σας κάνει να πιστεύετε ότι θα ανταποκριθεί επαρκώς για την ανάπτυξη μιας χώρας που η οικονομία της λειτουργεί στο πλαίσιο της Ευρωζώνης;
Το Σχέδιο «Εθνικής Αναπτυξιακής Στρατηγικής 2017-2021» βρίσκεται στο τελικό στάδιο της επεξεργασίας του. Βρισκόμαστε στην αρχή μιας προσπάθειας στρατηγικού σχεδιασμού, συνεκτικού συντονισμού και αποτελεσματικής υλοποίησης. Τα αποτελέσματα θα μπορούν να γίνουν αντιληπτά στον μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, πάντα υπό την προϋπόθεση της επιμονής στην υλοποίηση του σχεδιασμού. Το όλο εγχείρημα παρουσιάζει αρκετές δυσκολίες και απαιτεί πολλές καινοτόμες απαντήσεις, διότι δεν υπάρχει κάτι έτοιμο το οποίο θα μπορούσαμε να ακολουθήσουμε. Δυστυχώς, είναι αλήθεια ότι ο αναπτυξιακός σχεδιασμός της χώρας παρέμεινε διαχρονικά σε νηπιακό επίπεδο και φυσικά η προσπάθεια της σχεδόν εκ του μηδενός εκπόνησής του δεν μπορούσε παρά να είναι μακρά και επίπονη. Πάνω απ’ όλα, όμως, πρέπει να είναι σαφές ότι η πλέον βασική προϋπόθεση για την επιτυχία του Σχεδίου είναι η κινητοποίηση της ελληνικής κοινωνίας. Αυτός είναι ο πιο κρίσιμος όρος. Η ελληνική κοινωνία πρέπει να πειστεί για τις στοχεύσεις και τις δυνατότητες της Αναπτυξιακής Στρατηγικής. Ελπίζω ότι αυτό θα επιτευχθεί μέσα από την αναγκαία δημόσια διαβούλευση που θα πραγματοποιηθεί το αμέσως επόμενο διάστημα για την οριστικοποίηση και την εφαρμοστική εξειδίκευση του Σχεδίου.
Τώρα, ως προς την επιτροπή διαχείρισης που αναφέρετε, προφανώς θα εννοείτε την Επιστημονική Επιτροπή του Αναπτυξιακού Συμβουλίου, της οποίας πρόεδρος είναι ο Κ. Κρέγκελ. Ο κ. Κρέγκελ είναι ένας πολύ σημαντικός οικονομολόγος, με διεθνώς αναγνωρισμένο επιστημονικό έργο, ενώ παράλληλα έχει διατελέσει, μεταξύ άλλων, μέλος πολλών σημαντικών επιτροπών του ΟΗΕ (π.χ. της UNSTAD, της επιτροπής για την μεταρρύθμιση του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος), και πολλών σημαντικών Ιδρυμάτων (π.χ. της Βασιλικής Οικονομικής Εταιρίας του ΗΒ, της Ακαδημίας Lincean). Η αποδοχή εκ μέρους του της πρόσκλησής μας να ηγηθεί της επιστημονικής επιτροπής του Αναπτυξιακού Συμβουλίου αποτελεί εγγύηση ότι οι εργασίες της θα διεξαχθούν στο υψηλότερο δυνατόν επίπεδο (φυσικά και άλλα σημαντικά διεθνή επιστημονικά ονόματα όπως π.χ. της καθηγήτριας Mazzucato θα συμβάλλουν προς την αυτή κατεύθυνση). Τέλος, σχετικά με τις απόψεις του κ. Κρέγκελ ως προς το ευρώ, νομίζω ότι είναι δικαίωμα κάθε οικονομολόγου να έχει εκείνες ή τις άλλες απόψεις για τα θέματα που μπορεί να αποτελούν αντικείμενο του επιστημονικού ενδιαφέροντός του. Σε κάθε περίπτωση όμως θα πρέπει να είναι σαφές ότι η συνεργασία μας γίνεται επί τη βάσει του συγκεκριμένου αναπτυξιακού σχεδιασμού του Υπουργείου και της Κυβέρνησης, ο οποίος, φυσικά και πέραν πάσης αμφιβολίας, κινείται εντός των πλαισίων του ευρώ και της ευρωζώνης.
– Είστε Γενικός Γραμματέας σε ένα νευραλγικό υπουργείο. Δώστε μας μια εικόνα των παρεμβάσεών σας στα δύο χρόνια που πέρασαν από την ανάληψη των καθηκόντων σας
Κατ’ αρχάς να πούμε ότι το Υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης διαθέτει τέσσερις ακόμα, τομεακές, Γενικές Γραμματείες (την Γενική Γραμματεία Στρατηγικών και Ιδιωτικών Επενδύσεων, την Γενική Γραμματεία Δημοσίων Επενδύσεων και Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ), την Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας και την Γενική Γραμματεία Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή) καθώς επίσης και τέσσερις τομεακές Ειδικές Γραμματείες.
Αυτό σημαίνει ότι το μεγάλο μέρος των πολιτικών του Υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης υλοποιείται μέσω των τομεακών Γενικών και Ειδικών Γραμματειών που αναφέραμε.
Εγώ, ως Διοικητικός Γραμματέας, προΐσταμαι στην Κεντρική Υπηρεσία του Υπουργείου η οποία επιπλέον παρακολουθεί και συντονίζει θέματα Διεθνούς Οικονομικής Πολιτικής και Διεθνούς Εμπορίου (Κοινή Εμπορική Πολιτική, Διεθνείς Οικονομικοί & Χρηματοδοτικοί Οργανισμοί (ΠΟΕ, Παγκόσμια Τράπεζα, ΟΟΣΑ, EBRD, CEB, BSTDB), Διεθνές Γραφείο Εκθέσεων (EXPO), διεθνείς κανόνες επενδύσεων, εποπτεία του Γραφείου Οικονομικού Συμβούλου στη ΜΕΑ Γενεύης, ΜΕΑ-ΟΟΣΑ στο Παρίσι και ΜΕΑ Βρυξελλών ΕΕ (για ζητήματα οικονομίας, διεθνούς εμπορίου και διεθνούς οικονομικής συνεργασίας), συμμετοχή στις διαπραγματεύσεις για μείζονες πολιτικές της ΕΕ (όπως η Στρατηγική ΕΕ2020 και Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης, Εσωτερική Αγορά κλπ).
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η προσωπική μου εμπλοκή θα μπορούσε να συγκεκριμενοποιηθεί ως εξής:
Σχετικά με το ίδιο το Υπουργείο, προσπαθήσαμε να προχωρήσουμε σε μερικές κρίσιμες δράσεις που θα προσέφεραν σημαντική βελτίωση στη συνολική επίδοσή του, όπως είναι το κτιριολογικό (ώστε να περιορίσουμε το κόστος των ενοικίων και των λειτουργικών εξόδων), το οργανωτικό (για τη βελτίωση της οργανωτικής δομής του Υπουργείου), το λειτουργικό (με χρήση ψηφιακών υπογραφών και ηλεκτρονική διακίνηση εγγράφων). Επιπρόσθετα, προετοιμάζουμε τη συνολική αναβάθμιση του γνωστού κτιρίου του π. Υπουργείου Εμπορίου στην πλατεία Κάνιγγος, κάτι που θα επηρεάσει θετικά ολόκληρη την περιοχή. Τέλος, προσπαθήσαμε με νομοθετικές παρεμβάσεις να τακτοποιήσουμε χρονίως εκκρεμούντα διοικητικά και οικονομικά θέματα μονάδων του Υπουργείου στο εξωτερικό ή εποπτευομένων φορέων του.
Πέραν αυτών, η ανάπτυξη της εξωστρέφειας της ελληνικής οικονομίας είναι ένα σημαντικό πεδίο παρέμβασης του Υπουργείου. Ήδη από το τέλος του 2015, το Υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης σε συνεργασία με το Υπουργείο Εξωτερικών και την Ελληνική Εταιρεία Επενδύσεων και Εξωτερικού Εμπορίου (Enterprise Greece) ανέλαβε την πρωτοβουλία για την κατάρτιση ενός «Σχεδίου Δράσης για την Προώθηση των Εξαγωγών». Το Σχέδιο αυτό εστιάζει στην ανάπτυξη των θεσμικών ικανοτήτων του Ελληνικού Δημοσίου στον τομέα της εξωστρέφειας και αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην αναβάθμιση της πληροφόρησης και υποστήριξης προς τις Ελληνικές επιχειρήσεις που είναι ήδη εξαγωγικές ή σχεδιάζουν να αναπτύξουν εξαγωγική δραστηριότητα.
Ένα άλλο θέμα είναι η αξιοποίηση της δυνατότητας χρηματοδότησης από πολυμερείς αναπτυξιακές τράπεζες, μέσω της παροχής ρευστότητας προς την ελληνική οικονομία (λειτουργία γραφείου της EBRD στην Αθήνα, δραστηριοποίηση του Διεθνούς Οργανισμού Χρηματοδότησης (IFC) της Παγκόσμιας Τράπεζας, αναβάθμιση χρηματοδότησης από την Παρευξείνια Τράπεζα (BSTDB)).
Επιπλέον, είχαμε την ευθύνη του συντονισμού για τη Μελέτη Εντοπισμού Κανονιστικών Εμποδίων Στον Ανταγωνισμό («Εργαλειοθήκη ΙΙΙ») του ΟΟΣΑ που παραδόθηκε τον Νοέμβριο του 2016. Η μελέτη εστίασε σε πέντε (5) παραγωγικούς τομείς της Ελληνικής Οικονομίας: Ηλεκτρονικό Εμπόριο, Κατασκευές, Media, Χονδρεμπόριο και Επιλεγμένοι υποκλάδοι της Μεταποίησης, όπως Χημικά και Φάρμακα. Οι τομείς αυτοί καλύπτουν το 11% της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας και το 17% της Απασχόλησης στην Ελληνική Οικονομία.
– Βρεθήκατε πρόσφατα, σε μία έκθεση καινοτομίας στην Πάτρα (Patras IQ). Θυμάμαι ότι τον Ιούνιο του ΄16 είχατε συμμετάσχει σε μία επενδυτική σύνοδο στην Ουάσινγκτον «Select USA» με θέμα «Το πλεονέκτημα της καινοτομίας» και ομιλητή τον πρόεδρο Ομπάμα. Σίγουρα θα έχετε σχηματίσει μια εικόνα για τους λόγους καθυστέρησης της Ελλάδας στην καινοτομία και για το τι πρέπει να γίνει από δω και πέρα. Απ’ ό,τι γνωρίζω βρίσκεται σε εξέλιξη, μέσω του ΕΣΠΑ και σε συνεργασία με το υπουργείο Παιδείας, η δράση «Ερευνώ – Δημιουργώ – Καινοτομώ» για ερευνητικούς οργανισμούς.
Από τη συμμετοχή μου εκείνη συγκρατώ την εμπειρία τού πώς οι ΗΠΑ προσεγγίζουν τις επενδύσεις, ιδιαίτερα μάλιστα τις επενδύσεις που ενσωματώνουν οποιαδήποτε μορφής καινοτομία. Η παρουσία του Προέδρου Ομπάμα ως κύριου ομιλητή καταδεικνύει το ύψος των στόχων και των προσδοκιών από τη σύνοδο. Το ίδιο κατεδείκνυαν και τα περίπτερα και οι αντιπροσωπείες από τις διάφορες Πολιτείες που βρίσκονταν εκεί.
Στα καθ’ ημάς, τώρα, και στη θέση της καινοτομίας στη χώρα μας. Στα εγκαίνια του εφετινού Patras IQ ο Υπουργός κ. Φωτάκης ότι έκανε μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και εμπεριστατωμένη ομιλία σχετικά με το θέμα, όπου κατέδειξε την ώθηση που δίνεται στη σύνδεση έρευνας και καινοτομίας. Εγώ, από τη δική μου πλευρά, θέλησα να εστιάσω στην απόλυτη ανάγκη σύνδεσης της καινοτομίας με την επιχειρηματικότητα, και μάλιστα με την ελληνική επιχειρηματικότητα, δεδομένου ότι ένα από τα πλέον σημαντικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας είναι ότι παράγει προϊόντα χαμηλού τεχνολογικού περιεχομένου, που σημαίνει προϊόντα μικρής προστιθέμενης αξίας.
Ως κυβέρνηση, έχουμε διατυπώσει σε όλους τους τόνους ότι το παραγωγικό μοντέλο της Ελλάδας έχει εξαντλήσει τα όριά του και βρίσκεται σε αδυναμία ανταγωνισμού τόσο με τις χώρες χαμηλού κόστους όσο και με τις χώρες που παράγουν προϊόντα υψηλής ποιότητας με ενσωματωμένη γνώση. Η χώρα μας πρέπει να μετακινηθεί στην αλυσίδα παραγωγής της αξίας και να παράγει περισσότερο σύνθετα προϊόντα και υπηρεσίες. Μόνο έτσι μπορεί να βελτιώσει τη θέση της στον διεθνή καταμερισμό εργασίας ο οποίος, άλλωστε, μεταβάλλεται ταχύτατα από την αυξανόμενη βιομηχανική παραγωγή στις χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου και από την εξ αυτού του λόγου εντεινόμενη ανταγωνιστική πίεση και τις τάσεις αποβιομηχάνισης των αναπτυγμένων χωρών (μην ξεχνάμε ότι γι’ αυτό εκπονήθηκε η γνωστή Στρατηγική «Ευρώπη 2020»). Εξ αυτού προκύπτει η αδήριτη αναγκαιότητα της καινοτομίας για την οικονομία μας και η αντίστοιχη πολιτική που προτίθεται να τη συμπεριλάβει στο παραγωγικό περιβάλλον. Πραγματικά, τόσο στον νέο Αναπτυξιακό Νόμο και στο νέο ΕΣΠΑ, όσο και στην υπό δημοσίευση «Εθνική Αναπτυξιακή Στρατηγική 2017-2021» διαπιστώνονται με απόλυτη σαφήνεια τα σημάδια αυτής της πολιτικής.
– Επειδή στο παρελθόν υπήρξατε άνθρωπος της αγοράς και τώρα ασκών δημόσιο αξίωμα θα ήθελα την άποψή σας για το ρόλο του κράτους στην ανάπτυξη της οικονομίας μιας δυτικής κοινωνίας. Πώς αντιλαμβάνεστε εσείς αυτό που πολλοί υποστηρίζουν για την παθογένεια του ελληνικού κρατισμού;
Ο ρόλος του κράτους στις δυτικές κοινωνίες είναι μία πολύ μεγάλη και ενδιαφέρουσα συζήτηση, η οποία, όμως, δεν μπορεί να φθάσει μέχρι τα όρια του ελληνικού κράτους.
Το ελληνικό κράτος, ήταν και παραμένει εσωστρεφές, με κύρια φροντίδα του την αναπαραγωγή του. Παραμένει εξαιρετικά δύσκολο να «πειστεί» ότι το βασικό του καθήκον είναι η εξυπηρέτηση της κοινωνίας (δηλαδή η παροχή ποιοτικών δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών) και της οικονομίας.
Οφείλω να ομολογήσω ότι η αλλαγή της νοοτροπίας του ελληνικού κράτους δείχνει να αποτελεί έναν από τους πλέον δυσεκπλήρωτους στόχους. Από την άλλη, γνωρίζω καλά ότι υπάρχουν εξαιρετικές προσωπικές, οργανικές και κλαδικές περιπτώσεις όπου διαπιστώνονται πολύ ευοίωνα φαινόμενα ανταπόκρισης και αποτελεσματικότητας.
– Έτσι όπως είναι δομημένη η ελληνική αγορά και δεδομένων των διεθνών συνθηκών, η Ελλάδα χρειάζεται μικρές ή μεγάλες επιχειρήσεις για να αναπτυχθεί σε ένα σκληρά ανταγωνιστικό περιβάλλον;
Είναι γνωστή η σημασία των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, ότι, δηλαδή, αποτελούν άνω του 99% του αριθμού των επιχειρήσεων, απασχολούν το 87% του εργατικού δυναμικού της χώρας και συνεισφέρουν στο 75% της προστιθέμενης αξίας στην οικονομίας.
Συχνά εισάγεται στον δημόσιο διάλογο η ιδέα ότι οι μικρές επιχειρήσεις δεν είναι παραγωγικές και ανταγωνιστικές επειδή δεν το επιτρέπει το μικρό μέγεθός τους. Ασφαλώς σε έναν βαθμό αυτό ισχύει. Ακόμα περισσότερο, όμως, ισχύει ότι η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα είναι επιχειρηματικότητα από ανάγκη και όχι από διεκδίκηση ευκαιριών μέσω της καινοτομίας και της εξωστρέφειας. Αυτό πρέπει να αλλάξει.
Σε κάθε περίπτωση, για να έχουμε ανταγωνιστικές επιχειρήσεις χρειάζεται να συνυπάρχουν κάποιοι κρίσιμοι παράγοντες: πρώτον, σταθερό μακρο-οικονομικό περιβάλλον, δεύτερον, κατάλληλοι κατευθυντήριοι άξονες αναπτυξιακής πολιτικής, τρίτον, περιβάλλον φιλικό προς την επιχειρηματικότητα (εννοώ από την ίδρυση νέων επιχειρήσεων έως την αδειοδότηση της λειτουργίας τους, ακόμα και το κλείσιμό τους, αλλά ακόμα και τη δημιουργία συνθηκών υγιούς ανταγωνισμού), τέταρτον, διευκολύνσεις των επιχειρήσεων για πρόσβαση στη χρηματοδότηση – αλλά με αυστηρούς και καθαρούς κανόνες, πέμπτον, σαφές και δίκαιο φορολογικό και ασφαλιστικό σύστημα, έκτον, κράτος δικαίου – αλλά και αποτελεσματικό και τελεσφόρο σύστημα απονομής δικαιοσύνης, έβδομον, θεσμικό πλαίσιο που να ενισχύει τη δημιουργία καινοτομίας και τη μεταφορά της μέσα στις επιχειρήσεις, όγδοον, θεσμικό πλαίσιο που να ευνοεί τη μετεξέλιξη μικρών σε μεγάλα επιχειρηματικά σχήματα κλπ.
Όλα αυτά, ίσως και κάποια άλλα, αποτελούν το πεδίο πολιτικής στο οποίο νομίζω ότι πρέπει να κριθούμε ως Κυβέρνηση. Από την πλευρά μου, νομίζω ότι θα μπορούσα να τεκμηριώσω ότι για τα περισσότερα από αυτά, που εξάλλου εμπίπτουν στην ευθύνη του Υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης, έχουν γίνει πολύ σημαντικά βήματα και ακολουθούν και άλλα.
– Πώς πάμε με τις εξαγωγές σε μια δύσκολη περίοδο για την επιχειρηματικότητα; Ποιες είναι οι αποτιμήσεις του υπουργείου και τι κάνετε για να τις βελτιώσετε από πλευράς κρατικής υποστήριξης;
Οι ελληνικές εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών, μετά τη σοβαρή καθίζηση που σημείωσαν το 2009, ακολούθησαν ανοδική πορεία καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης, τόσο σε απόλυτους αριθμούς όσο και ως ποσοστό του ΑΕΠ. Παρόλα αυτά, το μερίδιο του ΑΕΠ το οποίο διαχρονικά αντιπροσωπεύουν οι εξαγωγές στην Ελλάδα υπολείπεται σημαντικά του μέσου ευρωπαϊκού όρου. Παράλληλα, το εμπορικό ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών της Ελλάδας παραμένει διαχρονικά ελλειμματικό, παρά τη σημαντική του βελτίωση που σημειώθηκε τα τελευταία χρόνια ως συνέπεια της αύξησης των εξαγωγών αλλά κυρίως της δραστικής μείωσης των εισαγωγών. Ο χαμηλός δείκτης εξαγωγικής εξωστρέφειας (εξαγωγές ως προς το ΑΕΠ) σε συνδυασμό με το διαχρονικό έλλειμμα του εμπορικού μας ισοζυγίου, αντικατοπτρίζουν τα χρόνια προβλήματα ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας και αποτελεί μια από τις σοβαρότερες παραμέτρους που επηρεάζουν την ένταση και τη διάρκεια της κρίσης που βιώνουμε.
Το πρόβλημα επικεντρώνεται κυρίως στον τομέα των αγαθών, όπου το εμπορικό ισοζύγιο της Ελλάδας παραμένει χρονίως ελλειμματικό, σε αντίθεση με τον τομέα των υπηρεσιών, όπου διαχρονικά παρουσιάζουμε σημαντικό πλεόνασμα, κυρίως λόγω της δυναμικής που παραδοσιακά χαρακτηρίζει τους τομείς της ναυτιλίας και του τουρισμού στη χώρα μας.
Οι περιορισμένες επιδόσεις των εξαγωγών ελληνικών προϊόντων στην παγκόσμια αγορά μπορούν να αποδοθούν σε αρκετούς παράγοντες. Για παράδειγμα, στις διαρθρωτικές αδυναμίες της παραγωγικής βάσης της ελληνικής οικονομίας, που αποτελείται κυρίως από μικρές, οικογενειακές επιχειρήσεις, οι οποίες χαρακτηρίζονται από περιορισμένη ρευστότητα και μικρή ικανότητα να συγκεντρώσουν κεφάλαια ή να προσελκύσουν επενδύσεις, ενώ διαθέτουν ατελή πληροφόρηση επί των εξαγωγικών ευκαιριών αλλά και περιορισμένες δυνατότητες τόσο ορθής εκτίμησης των συνθηκών ζήτησης στην παγκόσμια αγορά, όσο και ικανοποιητικής προώθησης των προϊόντων τους. Ή, ακόμα, στον μικρό (σε σύγκριση με άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες) βαθμό κλαδικής διαφοροποίησης, καθώς ένας μικρός αριθμός παραγωγικών κλάδων πραγματοποιεί τον κύριο όγκο των εξαγωγών. Στην εικόνα αυτή θα πρέπει επίσης να προστεθούν οι υφιστάμενες περιφερειακές ανισότητες, με όρους εξειδίκευσης και γεωγραφικής συγκέντρωσης των εξαγωγικών δραστηριοτήτων.
Σχετικά, τώρα, με την κρατική υποστήριξη, όπως καταλαβαίνετε, στα χρόνια της κρίσης οι δυνατότητες κρατικής παρέμβασης για την αντιμετώπιση της έλλειψης ρευστότητας και των υπόλοιπων χρηματοδοτικών προβλημάτων των ελληνικών εξαγωγικών επιχειρήσεων ήταν και παραμένουν λόγω συνθηκών περιορισμένες. Ωστόσο, στο πλαίσιο των προσπαθειών της κυβέρνησης για εξορθολογισμό στη διάθεση των περιορισμένων πόρων του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων, ο νέος Αναπτυξιακός Νόμος περιλαμβάνει ισχυρά κίνητρα για τη διεύρυνση της εξαγωγικής βάσης της ελληνικής οικονομίας και την αύξηση των παραγωγικών της δυνατοτήτων σε τομείς υψηλής εξειδίκευσης και προστιθέμενης αξίας, με εξωστρεφή χαρακτήρα.
Παράλληλα, σε επίπεδο διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη μια σειρά από σχετικές προσπάθειες, στις οποίες κεντρικό ρόλο διαδραμάτισε και διαδραματίζει το Υπουργείο μας. Οι προσπάθειες αυτές επικεντρώνονται όχι μόνο στη βελτίωση των υπηρεσιών που παρέχονται από το κράτος προς τους εξαγωγείς (για μείωση της γραφειοκρατίας και απλούστευση των διαδικασιών), αλλά και, ευρύτερα, στην αντιμετώπιση της διαχρονικής αδυναμίας του κρατικού μας μηχανισμού να εκπονήσει μια συνεκτική και συνεπή στρατηγική εξωστρέφειας, η οποία να οργανώνει και να κατευθύνει τις προσπάθειες των εξαγωγέων σε τομείς και αγορές όπου εντοπίζονται ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα των ελληνικών προϊόντων και υπηρεσιών.
Πιο συγκεκριμένα, σήμερα εξελίσσονται τα ακόλουθα προγράμματα σχετικά με τις εξαγωγές:
Πρώτον, το Σχέδιο για τη Διευκόλυνση του Εμπορίου (Trade Facilitation) (με επισπεύδον το Υπουργείο Οικονομικών), δεύτερον, το Σχέδιο Δράσης για την ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας των αγροτικών προϊόντων (με συντονιστή το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων), τρίτον, το Στρατηγικό Σχέδιο Μεταφορών και το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Εφοδιαστική Αλυσίδα (με συντονιστή το Υπουργείο Μεταφορών & Υποδομών) και, τέλος, τέταρτον, το Σχέδιο Δράσης για την Προώθηση των Εξαγωγών (με συντονιστή το Υπουργείο Οικονομίας & Ανάπτυξης).
Εξειδικεύοντας την αναφορά μας στο Σχέδιο Δράσης για την Προώθηση των Εξαγωγών, που αποτελεί πρωτοβουλία του Υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης, πρέπει να επισημάνουμε ότι εκπονήθηκε σε στενή συνεργασία με το Υπουργείο Εξωτερικών και το Enterprise Greece. Το Σχέδιο Δράσης ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο του 2016. Σε αυτό έμφαση δίνεται στην ανάπτυξη των θεσμικών ικανοτήτων του κράτους, ως προϋπόθεση για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση αποτελεσματικών πολιτικών προώθησης των εξαγωγών. Με αυτή τη λογική, επελέγησαν τρεις βασικοί στρατηγικοί στόχοι, οι οποίοι συνιστούν και τους κεντρικούς άξονες γύρω από τους οποίους αναπτύσσονται οι δράσεις του Σχεδίου: πρώτον, η ενίσχυση της γνώσης και πληροφόρησης που τίθεται στη διάθεση τόσο των εξαγωγέων όσο και των διαμορφωτών πολιτικής σε σχέση με το εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλον της εξαγωγικής δραστηριότητας, δεύτερον, η ενδυνάμωση των δομών και λειτουργιών της οικονομικής διπλωματίας, ως βασικού μηχανισμού διείσδυσης στις αγορές του εξωτερικού και, τρίτον, η διαμόρφωση ενός αποτελεσματικού συστήματος διοίκησης, με έμφαση στην ανάπτυξη συνεργειών για την προώθηση της εξωστρέφειας μεταξύ των εμπλεκόμενων κρατικών ή και ιδιωτικών φορέων.
Για την προώθηση των στόχων αυτών επελέγησαν οι ακόλουθες, συγκεκριμένες, δράσεις προτεραιότητας, με βασικά κριτήρια την ανταπόκριση σε χρόνιες και επανειλημμένα διαπιστωμένες ανάγκες και αδυναμίες αλλά και την ωριμότητα ως προς τη δυνατότητα υλοποίησης τους, όπως είναι: η δημιουργία πληροφοριακού συστήματος & διαδικτυακής πύλης εξωστρέφειας, η αναβάθμιση υπηρεσιών Helpdesk, οι προδιαγραφές για προγράμματα κατάρτισης σε θέματα εξωστρέφειας, η εκπόνηση Οδηγών Επιχειρηματικότητας για αγορές-στόχους από τα κατά τόπους γραφεία Ο.Ε.Υ. των Ελληνικών Αρχών Εξωτερικού, η αναβάθμιση της λειτουργίας των γραφείων Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων (Ο.Ε.Υ.), η ανάπτυξη ενός πλαισίου διαχείρισης κρίσεων για τη συντονισμένη αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών ή καταστάσεων και, τέλος, ένα σύστημα διοίκησης (διυπουργική «Επιτροπή Εξωστρέφειας» κ.ά.) που λειτουργεί ως συντονιστικό όργανο (αποτελούμενο από Υπουργούς και Γεν. Γραμματείες Υπουργείων) σε ανώτερο επίπεδο λήψης αποφάσεων για την πολιτική εξωστρέφειας.
Το Σχέδιο Δράσης για την Προώθηση των Εξαγωγών ήδη υλοποιείται μέσω ΕΣΠΑ και Τεχνικής Βοήθειας (στοιχεία για το Σχέδιο αυτό και την πορεία υλοποίησής του βρίσκονται στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης, στο πεδίο «Εξωστρέφεια».)
Πηγή:liberal.gr
